ΠΕΡΙ ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ & ΑΡΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟΛΩΝ ΚΑΙ ΑΜΦΙΩΝ

ΠΕΡΙ ΙΕΡΑΤΙΚΩΝ & ΑΡΙΕΡΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟΛΩΝ ΚΑΙ ΑΜΦΙΩΝ

Ὁρθ.Λειτουργική. Τίς ἡ λειτουργικὴ στολὴ τοῦ ἐπισκόπου; Ἡ στολή, ἣν ἕκαστος ἐπίσκοπος περιβάλλεται, ἱεροπράττων ἐν τῇ θείᾳ εὐχαριστίᾳ ἐν τῷ μεγάλῳ ἁγιασμῷ, ἐν τῷ ἐπιταφίῳ ὕμνῳ καὶ ἐν τῷ μεγάλῳ ἐσπερινῷ τῆς ἀναστάσεως, περιλαμβάνει τὰ ἑξῆς ἄμφια: 1) τὸ στιχάριον· 2) τὸ ἐπιτραχήλιον· 3) τὴν ζώνην· 4) τὰ ἐπιμάνικα· 5) τὸ ἐπιγονάτιον· 6) τόν σάκκον· 7) τὸ μέγα καὶ μικρὸν ὠμοφόριον· 8) τὸν σταυρόν· 9) τὸ ἐγκόλπιον· 10) τὴν μίτραν· 11) τὴν ποιμαντικὴν ράβδον· 12) τὸ δικήριον καὶ τρικήριον. Ἐν δὲ ταῖς λοιπαῖς ἱεραῖς τελεταῖς περιβάλλεται 1) τὸν μανδύαν· 2) τὸ ἐπιρριπτάριον ἢ ἐπανω καλύμμαυχον καὶ 3) τὴν ποιμαντικὴν ράβδον, ἐν ὡρισμέναις δὲ τελεταὶς φέρει σὺν τούτοις καὶ τὸ ἐπιτραχήλιον μετὰ τοῦ μικροῦ ὠμοφορίου. Ὁρθ.Λειτουργική. 50

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται στιχάριον; Στιχάριον ὀνομάζεται ὁ μετὰ χειρίδων ἀπὸ τῶν ὤμων μέχριτῶν ποδῶν ἐκτεινόμενος καὶ ὅλον τὸ σῶμα περικαλύπτων χιτών, ὃν ἐνδύονται ἅπαντες ἀνεξαιρέτως οἱ ἱεροπράττοντες ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, καὶ ἐπίσκοποι καὶ ἱερεῖς καὶ διάκονοι καὶ ἀναγνῶσται, ἄνωθεν τῶν συνήθων αὐτῶν ἐνδυμάτων. Ὁρθ.Λειτουργική. 51

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει στιχάριον; Τὸ στιχάριον, ἐκ λευκοῦ συνήθως ὑφάσματος κατασκευαζόμενον, σημαίνει : 1^ον) τὴν πνευματικὴν καθαρότητα καὶ τὴν ἀμόλυντον πολιτείαν, ἣν ὀφείλουσι νὰ ἔχωσι πάντες οἱ τοῦτο περιβαλλόμενοι. Διὸ ἕκαστος ἐνδυόμενος τοῦτο λέγει· «Ἀγαλλιάσεται ἡ ψυχή μου ἐπὶ τῷ Κυρίῳ· ἐνέδυσε γὰρ μὲ ἱμάτιον σωτηρίου, καὶ χιτῶνα εὐφροσύνης περιέβαλέ με». 2^ον) ἐξεικονίζει συμβολικῶς τὴν φωτεινὴν καὶ ἀστράπτουσαν στολήν, ἣν ἔφερεν ὁ ἐκ τοῦ ζωηφόρου μνήματος τοῦ Κυρίου τὸν λίθον ἀποκυλίσας, καὶ τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ ταῖς μυροφόροις κηρύξας ἄγγελος, ὅστις , ὡς μαρτυρεῖ τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον, ἣν περιβεβλημένος στολὴν λευκήν, καὶ 3^ον) ὑπεμφαίνει τὴν χλαμύδα, ἣν ἐνέδυσεν ἡ Ἡρώδης τὸν Ἰησοῦν καὶ παρέπεμψεν αὐτὸν εἰς τὸν Πιλάτον. Διὰ τοῦτο κατὰ τὴν ἁγίαν καὶ μεγάλην τεσσαρακοστήν, ὁπότε γίνεται μνεία τοῦ σωτηριώδους πάθους τοῦ Κυρίου, τὸ στιχάριον φέρει συνήθως ἐρυθρὸν χρῶμα, εἰς σύμβολον τοῦ ἀχράντου πάθους αὐτοῦ. 51

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται ἐπιτραχήλιον; Ἡ λέξις ἐπιτραχήλιον, συνισταμένη ἐκ τῆς ἐπὶ καὶ τοῦ τράχηλος, δηλοῖ στενὸν καὶ ἐπίμηκες τεμάχιον ὑφάσματος, ὅπερ μόνον ὁ ἐπίσκοπος καὶ ὁ ἱερεὺς περιβάλλεται ἀπὸ τοῦ τραχήλου καὶ τὸ ὁποῖον, καλύπτον τὸ στῆθος αὐτοῦ κατέρχεται μέχρι τῶν ποδῶν, κάτωθεν δὲ ὁριζοντείως φέρει κατὰ σειρὰν κροσσοὺς κρεμαμένους. 51-52

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει τὸ ἐπιτραχήλιον; Τὸ ἐπιτραχήλιον ἐξεικονίζει συμβολικῶς, 1^ον τὴν ἄνωθεν κατερχομένηνἐπὶ τοῦς ἀρχιερεῖς καὶ ἱερεῖς τελεστικὴν τοῦ παναγίου Πνεύματος χάριν, ἥτις ἐδίδετο ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ τῷ ἀρχιερεῖ καὶ τοῖς ἱερεῦσι διὰ τῆς χρίσεως τοῦ μύρου. Διὰ τοῦτο ὁ ἐπίσκοπος καὶ ὁ ἱερεὺς περιβαλλόμενοι τὸ ἐπιτραχήλιον λέγουσιν· «Εὐλογητὸς ὁ Θεός, ὁ ἐκχέων τὴν χάριν αὑτοῦ ἐπὶ τοὺς ἱερεῖς αὑτοῦ, ὡς μύρον ἐπὶ κεφαλῆς, τὸ καταβαῖνον ἐπὶ πώγωνα, τὸν πώγωνα τοῦ Ἀαρών, τὸ καταβαῖνον ἐπὶ τὴν ὧαν τοῦ ἐνδύματος αὐτοῦ»· 2^ον ὑπεμφαίνει τὸν ἀγαθὸν τῆς τοῦ Χριστοῦ ἱερωσύνης ζυγόν, καὶ 3^ον παριστάνει τὸν σταυρόν, ὃν ὁ Ἰησοῦς ἔφερεν ἐπὶ τῶν ὤμων αὑτοῦ, ἀπερχόμενος εἰς τὸ σταυρωθῆναι. Διὰ τοῦτο οὐδεμία ὑπὸ τῶν ἱερέων ἱεροπραξία τελεῖται ἄνευ τοῦ ἐπιτραχηλίου. Ὁρθ.Λειτουργική. 52

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται ζώνη; Ζώνη ὀνομάζεται τὸ τεμάχιον τοῦ ὑφάσματος, δι’ οὗ ὁ ἐπίσκοπος καὶ ὁ ἱερεὺς περιζωννύονται ἐπὶ τῆς ὀσφύος ἄνωθεν τοῦ στιχαρίου καὶ ἐπιτραχηλίου. Ὁρθ.Λειτουργική. 52

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ἡ ζώνη; Ἡ ζώνη σημαίνει συμβολικῶς 1^ον) τὴν διακονίαν, ἣν ὁ Σωτὴρ καὶ ἐνταῦθα ἐποιήσατο καὶ ἐν τῷ μέλλοντι ἐπηγγείλατο ὑπὲρ τῆς ἡμετέρας σωτηρίας· 2^ον) τὴν ἰσχὺν καὶ δύναμιν τοῦ παναγίου Πνεύματος, τὴν ἐνισχύουσαν τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ, καὶ 3^ον) τὴν σωφροσύνην καὶ τὴν καθαρότητα τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, δι’ ἧς ὁ ἐπίσκοπος καὶ ὁ ἱερεὺς ὀφείλουσι νὰ περιζωννύωσι τὰς νοερὰς καὶ αἰσθητὰς αὐτῶν ὀσφῦς, πορευόμενοι ἀμώμως τὴν ὁδὸν τῶν σωτηριωδῶν τοῦ Θεοῦ ἐντολῶν. Διὸ περιζωννύμενοι τὴν ζώνην λέγουσιν· «Εὐλογητὸς ὁ Θεός, ὁ περιζωννύων με δύναμιν, καὶ ἔθετο ἄμωμον τὴν ὁδόν μου». Ὁρθ.Λειτουργική. 52-53

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται ἐπιμάνικα; Ἐπιμάνικα ὀνομάζονται τὰ μικρὰ ἐξ ὑφάσματος τεμάχια, δι’ ὧν ὁ ἐπίσκοπος καὶ ὁ ἱερεὺς περιβάλλουσι τὰ μετακάρπια τῆς δεξιᾶς καὶ ἀριστερᾶς αὐτῶν χειρός. Ὁρθ.Λειτουργική. 53

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνουσι τὰ ἐπιμάνικα; Τὰ ἐπιμάνικα ἐξεικονίζουσι καθολοκληρίαν μὲν τὰ δεσμά, δι’ ὧν ὁ Σωτὴρ ἡμῶν δεδεμένος τὰς χεῖρας, ἤχθη ὡς κακοῦργος εἰς τὸν Πιλάτον, ἰδίᾳ δὲ τὸ μὲν τῆς δεξιᾶς χειρὸς σημαίνει συμβολικῶς τὴν δημιουργικὴν τοῦ Θεοῦ παντοδυναμίαν καὶ τὴν ἰσχὺν καὶ δύναμιν, δι’ ἧς ὁ Κύριος, συντρίψας τοὺς ὁρατοὺς καὶ ἀοράτους αὐτοῦ ἐχθρούς, ἐδοξάσθη· διὸ περιβαλλόμενοι τοῦ λέγουσιν· «Ἡ δεξιά σου χείρ, Κύριε, δεδόξασται ἐν ἰσχύϊ, ἡ δεξιά σου, Κύριε, ἔθραυσε τοὺς ὑπεναντίους». Τὸ δὲ τῆς ἀριστερᾶς χειρὸς ὑπεμφαίνει τὴν ἑτοιμότητα καὶ προθυμίαν, τὴν ὁποίαν ὀφείλουσι νὰ ἔχωσιν οἱ λειτουργοὶ τοῦ θυσιαστηρίου πρός τε τὴν ἀκριβῆ ἐκπλήρωσιν τῆς διακονίας αὐτῶν καὶ πρὸς τὴν τήρησιν τῶν θείων ἐντολῶν καὶ παραγγελμάτων. Ἐφ’ ᾧ περιβαλλόμενοι τοῦτο εὔχονται πρὸς τὸν Θεόν, λέγοντες· «Αἱ χεῖρές σου ἐποίησάν με καὶ ἔπλασάν με, συνέτισόν με καὶ μαθήσομαι τὰς ἐντολάς σου». Ὁρθ.Λειτουργική. 53

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται ἐπιγονάτιον; Ἐπιγονάτιον ὀνομάζεται τὸ ἀπὸ τῆς ζώνης προσαρτώμενον ἐπὶ τοῦ μηροῦ καὶ ἐπερειδόμενον ἐπὶ τοῦ γόνατος ἐξ ὑφάσματος τετράγωνον, ἐφ’ οὗ συνήθως φέρονται ἡ εἰκὼν τοῦ Σωτῆρος καὶ ἕτερα ἱερὰ ὁμοιώματα πλουσίως ἐξεικονισμένα ἢ κεντημένα. Ὁρθ.Λειτουργική. 53

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει τὸ ἐπιγονάτιον; Τὸ ἐπιγονάτιον σημαίνει συμβολικῶς, 1^ον)τὴν κατὰ τοῦ θανάτου νίκην τοῦ Ἰησοῦ, δι’ ἧς τὸν πεσόντα Ἀδὰμ ἤγειρε καὶ ἡμᾶς ἀφθαρσίας ἠξίωσε· 2^ον) τὴν κατὰ τῶν ἐχθρῶν κραταιὰν τοῦ Θεοῦ δύναμιν, δι’ ἧς οὗτος νικήσας κατὰ κράτος τοὺς πάντας ἐβασίλευσεν ἐν δόξῃ, ἐν ἀληθείᾳ καὶ ἐν δικαιοσύνῃ καὶ 3^ον) τὴν δίστομον τοῦ Πνεύματος μάχαιραν, τουτέστι τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, δι’ ἧς ὁ πνευματικὸς ποιμὴν ὀφείλει νὰ εἶναι πάντοτε ὡπλισμένος, ὅπως καταπολεμῇ καὶ καταβάλλῃ τοὺς ὁρατοὺς καὶ ἀοράτους τῆς πίστεως ἡμῶν ἐχθρούς. Διὰ τοῦτο τὸ ἐπιγονάτιον φέρει καὶ σχῆμα ρομφαίας καὶ ἀπὸ τῆς ὀσφύος προσαρτᾶται· ὁ δὲ ἐπίσκοπος προσαρτῶν τοῦτο λέγει· «Περίζωσαι τὴν ρομφαίαν σου ἐπὶ τὸν μηρόν σου, δυνατέ, τῇ ὡραιότητί σου καὶ τῷ κάλλει σου, καὶ ἔντεινε καὶ κατευοδοῦ καὶ βασίλευε». Ὁρθ.Λειτουργική. 53-54

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται σάκκος; Σάκκος ὀνομάζεται τὸ ἄνωθεν τοῦ στιχαρίου καὶ ἐπιτραχηλίου περιβαλλόμενον ὑπὸ τοῦ ἐπισκόπου δεύτερον, ἐν σχήματι σάκκου, στιχάριον, τὸ ὁποῖον διαφέρει τοῦ πρώτου, διότι 1^ον) ἔχει τὰς χειρίδας καὶ τὸ ὕψος πολλῷ ἐκείνου βραχύτερα· 2^ον) κατασκευάζεται ἀσυγκρίτως λαμπρότερον καὶ πολυτελέστερον τοῦ πρώτου· καὶ 3^ον) δὲν εἶναι ἐρραμμένον ἐκ τῶν δύο πλευρῶν, ἀλλὰ περιβάλλεται διῃρημένον εἰς δύο φύλλα, ἐπὶ τῶν ὤμων μόνον συνημένα, διὰ τῆς κεφαλῆς τοῦ ἐπισκόπου καὶ συνάπτεται εἶτα ὑπὸ τῶν διακόνων ἐμπορπούμενον ἑκατέρωθεν διὰ μικρῶν ἀργυρῶν ἠχούντων σφαιρικῶν κωδωνίσκων. Ὁρθ.Λειτουργική. 54

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ὁ σάκκος; Ὁ σάκκος σημαίνει συμβολικῶς τὸ πορφυροῦν ἱμάτιον ὴ τὴν χλαμύδα, ἣν ἐνεδύθη ὁ Σωτὴρ τοῦ κόσμου ἐμπαιζόμενος ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων καὶ τῶν στρατιωτῶν· διὰ τοῦτο τὸ πάλαι οἱ πατριάρχαι καὶ ὁ Καισαρείας, ὁ Ἐφέσου, ὁ Θεσσαλονίκης καὶ ὁ Κορίνθου ἐφόρουν σάκκους κεκοσμημενους ἐξαιρετικῶς διὰ πλήθους σταυρῶν, ἐξ οὗ καὶ πολυσταύρια οἱ σάκκοι οὗτοι ἐλέγοντο, τοῦθ’ ὅπερ δηλοῖ τὰ πάθη καὶ τὸν σταυρόν, δι’ ὧν ὁ θεάνθρωπος Ἰησοῦς τὴν ἡμετέραν κατειργάσετο σωτηρίαν. Ἐφ’ ᾧ ἐν τῇ τοῦ σάκκου περιβολῇ λέγουσι ταῦτα· «Οἱ ἱερεῖς σου, Κύριε, ἐνδύσονται δικαιοσύνην καὶ οἱ ὅσιοί σου ἀγαλλιάσει ἀγαλλιάσονται». Ὁρθ.Λειτουργική. 54-55

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνουσιν οἱ κωδωνίσκοι; Ὁ σάκκος, καθὼς καὶ ὁ μανδύας, φέρουσι, κατὰ μίμησιν τῆς στολῆς τοῦ Ἀαρὼν ἐν τῇ Παλαιᾷ Διαθήκῃ, κωδωνίσκους· ὑπεμφαίνουσι δὲ οὗτοι συμβολικῶς, ὅτι καὶ οἱ ἐπίσκοποι ἐν τῷ ναῷ ὀφείλουσιν, ὡς ἄλλοι χρυσοῖ κώδωνες, νὰ ἠχῶσιν ἀδιαλείπτως τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ πρὸς διδασκαλίαν, νουθεσίαν καὶ μόρφωσιν ἠθικὴν τῶν χριστιανῶν. Ὁρθ.Λειτουργική. 55

Ὁρθ.Λειτουργική. Ὁ σάκκος ἀπετέλει ἀνέκαθεν μέρος τῆς τοῦ ἐπισκόπου στολῆς; Οὐχί. Οἱ ἐπίσκοποι τὸ πάλαι ἱερουργοῦντες ἐνεδύοντο τὸ αὐτὸ ὅπερ καὶ οἱ ἱερεῖς φελόνιον. Τὸν σάκκον δὲ ἐφόρουν κατ’ ἀρχὰς μόνον οἱ πατριάρχαι· ἀλλ’ ἀπὸ τοῦ  ΙΓ΄ αἰῶνος, ἐπιτραπέντος ὑπὸ τοῦ αὐτοκράτορος Ἀνδρονίκου εἰς τὸν Μονεμβασίας, ὅπως οὗτος φορῇ σάκκον ἱερουργῶν, ἤρξαντο βαθμηδὸν νὰ περιβάλλωνται σάκκον ἱερουργοῦντες καὶ οἱ λοιποὶ τῶν ἐπισκόπων. Ὁρθ.Λειτουργική. 55

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται ὠμοφόριον; Ὠμοφόριον ὀνομάζεται τὸ ἐκ λαμπροῦ ὑφάσματος στενὸν καὶ ἐπίμηκες τεμάχιον, ὅπερ περιβάλλεται ἐπὶ τῶν ὤμων περὶ τὸν τράχηλον τοῦ ἐπισκόπου· ὑπάρχουσι δὲ δύο εἰδῶν ὡμοφόρια· τὸ μέγα λεγόμενον ὠμοφόριον, ὅπερ, μεῖζον, ὄν, διπλοῦται γωνιωδῶς ἐπὶ τοῦ στήθους τῶν ἐπισκόπων, καὶ τὸ μὲν ἓν ἄκρον αὐτοῦ φέρεται ἔμπροσθεν, τὸ δὲ ἕτερον ὄπισθεν, καὶ τὸ μικρὸν ὠμοφόριον, ὅπερ τίθεται ἁπλῶς ἐπὶ τῶν ὤμων τοῦ ἐπισκόπου, τὰ δὲ δύο αὐτοῦ ἄκρα ἐπεκτείνονται ἑκατέρωθεν τοῦ στήθους αὐτοῦ, τὸ μὲν δεξιόθεν, τὸ δὲ ἀριστερόθεν. Ὁρθ.Λειτουργική. 55

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει τὸ ὠμοφόριον; Τὸ ὠμοφόριον, ἀποτελοῦν τὸ κυριώτερον τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος γνώρισμα, ἐξεικονίζει συμβολικῶς 1^ον) τὴν ἀποπλανηθεῖσαν τῶν ἀνθρώπων φύσιν, τὴν ὁποίαν ὁ Σωτὴρ ἡμῶν ἀνέλαβεν, ἄρας ἐπὶ τῶν ὤμων, ὡς ὁ ποιμὴν ὁ καλός, τὸ ἀπολωλὸς πρόβατον, καὶ ἔφερεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ οὐρανίου Πατρός. Διὰ τοῦτο περιβαλλόμενος τὸ ὠμοφόριον ὁ ἐπίσκοπος, ἐπιλέγει ταῦτα· «Ἐπὶ τῶν ὤμων, Χριστέ, τὴν πλανηθεῖσαν ἄρας φύσιν, ἀναληφθεὶς τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ προσήγαγες»· 2^ον) τὸν σταυρόν, ὃν ὁ Κύριος, βαστάζων ἐπὶ τῶν ὤμων αὐτοῦ, ἐπορεύετο πρὸς τὸ σταυρωθῆναι· καὶ 3^ον) τοὺς διωγμούς, τοὺς ὀνειδισμοὺς καὶ τὰς κακοπαθείας, τὰς ὁποίας ὀφείλει νὰ ὑποφέρῃ μεθ’ ὑπομονῆς πᾶς ὁ ἀκολουθῶν τῷ Χριστῷ. 56

Ὁρθ.Λειτουργική. Πότε περιβάλλεται ὁ ἐπίσκοπος τὸ μέγα καὶ πότε τὸ μικρὸν ὠμοφόριον; Τὸ μὲν μέγα ὠμοφόριον περιβάλλεται ὁ ἐπίσκοπος ἀπὸ τῆς ἀρχῆς τῆς λειτουργίας μέχρι τῆς στιγμῆς, καθ’ ἣν ἄρχεται ἡ ἀνάγνωσις τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ἅτε δὴ παριστάμενος μέχρι τούτου ὡς ποιμὴν καὶ τύπος τοῦ Χριστοῦ. Ἐν δὲ τῇ ἀναγνώσει τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου ἀποτίθεται αὐτό, δεικνύων οὕτω τὴν ταπείνωσιν καὶ τὴν ὑπηρεσίαν, ἣν προσφέρει δουλικῶς εἰς τὸν εὐαγγελιζόμενον Υἱὸν τοῦ Θεοῦ. Τὸ δὲ μικρὸν ὠμοφόριον ἐνδύεται ὁ ἐπίσκοπος ἀπὸ τοῦ Χερουβικοῦ ὕμνου μέχρι τέλους τῆς λειτουργίας, ἅτε δὴ παριστάμενος πλέον ὡς ἁπλοῦς τοῦ Θεοῦ λειτουργὸς καὶ τοῦ ἱεροῦ μυστηρίου ἐκτελεστής. Ὁρθ.Λειτουργική. 56

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ὁ ἐπὶ τοῦ στήθους τοῦ ἐπισκόπου προσαρτώμενος σταυρός; Ὁ ἐπὶ τοῦ στήθους τοῦ ἐπισκόπου ἄνωθεν τοῦ ὠμοφορίου προσαρτώμενος σταυρὸς δεικνύει, ὅτι ὁ ἐπίσκοπος ὀφείλει, αἵρων τὸν σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ, νὰ ἀκολουθῇ πιστῶς αὐτόν, τηρῶνπάντοτε τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ καὶ ἐκπληρῶν ἀκριβῶς πάντα τὰ θεῖα καὶ σωτήρια αὐτοῦ παραγγέλματα. Διὰ τοῦτο προσαρτῶν τὸν σταυρὸν λέγει· «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοι». Ὁρθ.Λειτουργική. 56-57

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί λέγεται ἐγκόλπιον καὶ τί σημαίνει; Ἐγκόλπιον ὀνομάζεται τὸ ἐπὶ τοῦ στήθους τοῦ ἐπισκόπου προσρτώμενον ἐπίσης παρὰ τῷ σταυρῷ μικρὸν ὠοειδὲς συνήθως εἰκονισμάτιον, ποικιλοτρόπως καὶ πολυτελῶς κεκοσμημένον, καὶ φέρον τὴν εικόναν τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ ἢ τῆς Κυρίας Θεοτόκου· σημαίνει δὲ τὸ ἐγκόλπιον, ὅτι ὁ ἐπίσκοπος ὀφείλει νὰ σέβηται καὶ νὰ τιμᾷ τὸν ἀρχηγὸν καὶ θεμελιωτὴν τῆς ἡμετέρας πίστεως καὶ τὴν τεκοῦσαν αὐτὸν Κυρίαν Θεοτόκον διὰ καθαρᾶς καρδίας καὶ πνεύματος εὐθέος. Διὸ περιβαλλόμενος τοῦτο εὔχεται πρὸς τὸν Θεόν, λέγων· «Καρδίαν καθαρὰν κτίσον ἐν ἐμοὶ ὁ Θεὸς καὶ πνεῦνα ευθὲς ἐγκαίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου». Ὁρθ.Λειτουργική. 57

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται μίτρα καὶ τί δηλοῖ αὕτη; Μίτρα ὀνομάζεται ἡ κορώνα, ἣν ὁ ἐπίσκοπος ἱερουργῶν φέρει ἐπὶ τῆς κεφαλῆς αὑτοῦ, κατὰ μίμησιν τῆς κιδάρεως, ἣν ἔφερεν ὁ ἀρχιερεὺς ἐν τῇ σκηνῇ τοῦ μαρτυρίου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης· ἐξεικονίζει δὲ ἡ μίτρα συμβολικῶς τοῦτο μὲν τὴν δόξαν τοῦ Κυρίου καὶ τὸν ἀκάνθινον στέφανον, δι’ ὃν περιέβαλον τὴν κεφαλὴν τοῦ Σωτῆρος πρὸ τοῦ σταυρικοῦ θανάτου οἱ στρατιῶται, ἐμπαίζοντες αὐτὸν ὡς βασιλέα τῶν Ἰουδαίων· τοῦτο δὲ τὸ ὕψιστον τῆς ἱερωσύνης ἀξίωμα καὶ τὴν ὑπερτάτην πνευματικὴν ἐξουσίαν, ἣν ἔχει ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ τοῦ Χριστοῦ ὁ ἐπίσκοπος, καθὼς παρὰ τοῖς κοσμικοῖς ἄρχουσι καὶ βασιλεῦσι τὸ στέμμα ἢ διάβημα δεικνύει τὴν ἐν τῇ πολιτείᾳ ἀνωτάτην αὐτῶν ἐξουσίαν καὶ δύναμιν. Λέγει δὲ φορῶν ταύτην ὁ ἐπίσκοπος ταῦτα· «Ἔθηκας ἐπὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ στέφανον ἐκ λίθου τιμίου ζωὴν ἠτήσατό σε καὶ ἔδωκας αὐτῷ εἰς μακρότητα ἡμερῶν». Ὁρθ.Λειτουργική. 57

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ἡ ποιμαντικὴ ράβδος; Ἡ ποιμαντικὴ ράβδος, ἥτις πατερίτσα κοινῶς λέγεται, ἐξεικονίζει συμβολικῶς 1^ον) τὴν πνευματικὴν ἐξουσίαν, ἣν ἕκαστος ἐπίσκοπος ἔχει ἐν τῇ παροικίᾳ αὐτοῦ, καὶ 2^ον) τὴν πατρικὴν φορντίδα καὶ μέριμναν, ἣν οὗτος, ὡς πνευματικὸς πατὴρ καὶ ποιμήν, ὀφείλει νὰ ἔχῃ ἀδιαλείπτως ὑπὲρ τοῦ ποιμνίου τῆς ἐπισκοπῆς αὐτοῦ, καθοδηγῶν αὐτὸ εἰς νομὰς σωτηρίους, διδάσκων τὸν λόγον τῆς ἀληθείας, ἐπανάγων τοὺς ἀποπλανωμένους εἰς τοὺς κόλπους τῆς Ἐκκλησίας καὶ τὴν ὁδὸν τῆς ἀρετῆς, παιδεύων τοὺς ἀτάκτους καὶ ἀπειθοῦντας, καὶ ἀποδιώκων πάντα ἀποπειρώμενον νὰ διαταράξῃ διὰ ψευδοῦς διδασκαλίας τὰς συνειδήσεις τοῦ ποιμνίου αὐτοῦ· ὅπερ δηλοῦσι καὶ αἱ ἄνωθεν τῆς ποιμαντικῆς ράβδου προεξέχουσαι ἑκατέρωθεν ὁριζοντείως δύο κεφαλαὶ ὄφεων, καὶ ὁ ἐν τῷ μέσῳ στηριζόμενος σταυρός, οὗ τῇ κραταιᾷ δυνάμει καταβάλλονται πάντοτε πάντες οἱ τῆς Ἐκκλησίας πολέμιοι, ὁρατοί τε καὶ ἀόρατοι, οἵτινες, ὡς ἄλλοι ὄφεις, τὴν τῶν σεσωσμένων μακαριότητα ἐπιβουλεύονται· διὰ τοῦτο ὁ ἐπίσκοπος λαμβάνων ἐν τῇ δεξιᾷ χειρὶ τὴν ποιμαντικὴν ράβδον, λέγει· «Ράβδον δυνάμεως ἐξαποστελεῖ σε Κύριος ἐκ Σιών, καὶ κατακυρίευε ἐν μέσῳ τῶν ἐχθρῶν σου». Ὁρθ.Λειτουργική. 58

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται δικήριον καὶ τί σημαίνει; Δικήριον ὀνομάζεται ἡ ἐν σχήματι χιαστῷ συνένωσις δύο κηρίων, στηριζομένων ἐπὶ μιᾶς κοινῆς βάσεως· σημαίνει δὲ τὸ δικήριον συμβολικῶς τὴν ἐν μιᾷ ὑποστάσει ἕνωσιν τῶν δύο τοῦ Χριστοῦ φύσεων, ἤτοι τῆς θείας καὶ ἀνθρωπίνης. Ὁρθ.Λειτουργική. 58

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται τρικήριον καὶ τί σημαίνει; Τρικήριον ὀνομάζεται ἡ κατὰ τὸν αὐτὸν χιαστὸν τρόπον συνένωσις τριῶν κηρίων, μίαν βάσιν ἐχόντων· σημαίνει δὲ τὸ τρικήριον τὸ ἑνιαῖον καὶ ἀχώριστον τῶν τριῶν προσώπων τῆς παναγίας Τριάδος. Ὁρθ.Λειτουργική. 58-59

Ὁρθ.Λειτουργική. Τίς ἡ χρῆσις τοῦ δικηρίου καὶ τρικηρίου; Ἀμφότερα ταῦτα χρησιμεύουσιν, ὅπως ὁ ἐπίσκοπος ἱεροπράττων ἐπισφραγίζῃ καὶ εὐλογῇ τὸν λαόν, ποιούμενος δι’ αὐτῶν ἐπ’ αὐτοὺς τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ, εἰς σημεῖον, ὅτι εὐλογεῖ αὐτοὺς ἐν ὀνόματι τῆς ὁμοουσίου καὶ ἀδιαιρέτου Τριάδος καὶ τοῦ θεανθρώπου Σωτῆρος Χριστοῦ. Ὁρθ.Λειτουργική. 59

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ὁ μανδύας; Ὁ μανδύας, ἐξεικονίζων τὸν ἄνωθεν ὑφαντὸν τοῦ θεανθρώπου Σωτῆρος χιτῶνα, εἶναι σύμβολον τῆς ἀξίας καὶ τῆς κλήσεως τοῦ ἐπισκόπου. Σημαίνει λοιπὸν πρῶτον τὴν ὑπερτάτην ἐν τῇ ‘Εκκλησίᾳ πνευματικὴν τοῦ ἐπισκόπου ἐξουσίαν καὶ δύναμιν, ὀφείλει πάντοτε τὴν θείαν καὶ σωστικὴν χάριν, δι’ ἧς ὁ ἐπίσκοπος ὀφείλει πάντοτε νὰ προνοῇ καὶ νὰ φροντίζῃ ὑπὲρ τῆς σωτηρίας τῶν παρὰ Θεοῦ ἐμπεπιστευμένων αὐτῷ ψυχῶν, περισώζων καὶ διαφυλάττων αὐτὰς ἀπὸ πάσης ἐπιβουλῆς ἐναντίων. Ὁρθ.Λειτουργική. 59

Ὁρθ.Λειτουργική.  Πῶς ὀνομάζονται καὶ τὶ σημαίνουσι τὰ ἐπὶ τοῦ μανδύου κοσμήματα; Ὁ μανδύας φέρει ἐν ἑκάστῃ γωνίᾳ αὑτοῦ ἓν μικρὸν ἐκ πολυτίμου ὑφάσματος τετράγωνον, ἄλλως παρ’ ἄλλοις κεκαλλωπισμένον. Τὰ μὲν δύο τὰ ἐπὶ τῶν γωνιῶν, τῶν ἐμπορπουμένων ἐπὶ τοῦ στήθους, ὀνομάζονται πλάκες καὶ ἐξεικονίζουσι τὴν Παλαιὰν καὶ Νέαν Διαθήκην· αἱ δὲ κάτωθεν αὐτῶν διακλαδιζόμεναι καθ’ ὅλον τὸν μανδύαν διάφοροι σειραί, ὀνομαζόμεναι ποταμοί, σημαίνουσι τὰ διάφορα τῆς ἐκτ ῶν δύο Διαθηκῶν προχεομένης σωτηριώδους διδασκαλίας κηρύγματα, ἅτινα πρέπει ἀδιαλείπτως νὰ ἐκρέωσι, δίκην ποταμῶν, ἔκ τε τοῦ βίου καὶ τοῦ στόματος τοῦ ἐπισκόπου ἀφθονώτατα, κατὰ τὸ λόγιον τοῦ Σωτῆρος· «Ὁ πιστεύων εἰς ἐμέ, ποταμοὶ ἐκ τῆς κοιλίας αὐτοῦ ρεύσουσιν ὕδατος ζῶντος». Τὰ δὲ δύο κάτω τετράγωνα ὀνομάζονται πόλοι, καὶ σημαίνουσι συμβολικῶς, ὅτι οἱ ἐκ τῶν δύο διαθηκῶν ἐξελθόντες ποταμοὶ τῆς ἀληθοῦς θεογνωσίας κατεπλημμύρησαν σύμπασαν τὴν ὑφήλιον ἀπὸ τοῦ ἑνὸς μέχριτοῦ ἑτέρου αὐτῆς πόλου. Ὁρθ.Λειτουργική. 59-60

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται ἐπιρριπτάριον καὶ τί σημαίνει τοῦτο; Ἐπιρριπτάριον καὶ κοινῶς ἐπανωκαλύμμαυχον ὀνομάζεται τὸ ἐκ λεπτοτάτου μέλανος ὑφάσματος κατασκευαζόμενον κάλυμμα, ὅπερ, προσαρμοζόμενον εἰς τὸ καλυμμαύχιον, περικαλύπτει αὐτὸ πανταχόθεν, καὶ τὸ λοιπὸν ἐπιρρίπτεται ὄπισθεν, καὶ ἐπικαλύπτει τὸν αὐχένα καὶ τὴν ράχιν τοῦ φοροῦντος. Σημαίνει δὲ τὸ ἐπιρριπτάριον τὴν ὑπὸ  τοῦ ἀποστόλου Παύλου ὁριζομένην περικεφαλαίαν, ἐλπίδα σωτηρίας. Ὁρθ.Λειτουργική. 60

Ὁρθ.Λειτουργική. Τίς ἡ λειτουργικὴ στολὴ τοῦ πρεσβυτέρου; Ἡ στολή, ἣν ἕκαστος πρεσβύτερος περιβάλλεται ἱερουργῶν ἐν τῇ τοῦ Χριστοῦ ’Εκκλησίᾳ, περιλαμβάνει τὰ ἑξῆς ἱερὰ ἄμφια· 1^ον) τὸ στιχάριον· 2^ον) τὸ ἐπιτραχήλιον· 3^ον) τὴν ζώνην· 4^ον) τὸ ἐπιγονάτιον, εἰδικῇ τοῦ ἐπισκόπου ἀδείᾳ· 5^ον) τὰ ἐπιμάνικα καὶ 6^ον) τὸ φαιλόνιον ἢ φαινόλιον, ὅπερ ἀντιστοιχεῖ πρὸς τὸν σάκκον τοῦ ἐπισκόπου. Ὁρθ.Λειτουργική. 62

Ὁρθ.Λειτουργική. Τίς ἡ λειτουργικὴ στολὴ τοῦ διακόνου; Ἡ στολή, ἣν ὁ διάκονος ἐν πάσῃ ἱεροπραξίᾳ περιβάλλεται, περιλαμβάνει ταῦτα· 1^ον) τὸ στιχάριον· 2^ον) τὰ ἐπιμάνικα καὶ 3^ον) τὸ ὡράριον. Ὁρθ.Λειτουργική. 62-63

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί λέγεται ὡράριον καὶ τίς ἡ χρῆσις αὐτοῦ; Ὡράριον ὀνομάζεται ἡ στενὴ καὶ ἐπιμήκης ἐκείνη ὀθόνη, ἣν ὁ διάκονος φέρει ἐπὶ τοῦ δεξιοῦ αὐτοῦ ὤμου, περιτυλισσομένην κάτωθεν τῆς μάλης τῆς ἀριστερᾶς χειρὸς καὶ τῆς ὁποίας τὸ μὲν ἓν ἄκρον ἐκτείνεται ἔμπροσθεν, τὸ δὲ ἕτερον ὄπισθεν. Χρησιμεύει δὲ τὸ ὡράριον, ὅπως ὁ διάκονος, κρατῶν διὰ τῶν τριῶν αὑτοῦ δακτύλων τὸ ἐπὶ τοῦ στήθους αὐτοῦ πίπτον ἄκρον τοῦ ὡραρίου, διεγείρῃ τοῦτο μὲν τὸν λαὸν εἰς προσευχὴν διὰ τῶν αἰτήσεων, ἂς ἐκφέρει, τοῦτο δὲ τοὺς ψάλλοντας εἰς ὕμνους, ἄλλοτε δὲ ὑποδεικνύῃ εἰς τὸν ἱερέα τὴν ἔναρξιν πάσης ἱερᾶς ἐνεργείας, συνελόντι δ’ εἰπεῖν, τὸ ὡράριον χρησιμεύει ὅπως δι’ αὐτοῦ ὁ διάκονος ὑπομιμνήσκῃ τὴν ὥραν τῆς ἐνεργείας ἑνὸς ἑκάστου ὑπο-δεικνύων τίς τούτων, ἐν τίνι καιρῷ καὶ ὥρα, τί ὀφείλει νὰ πράξῃ· ἀφ’ οὗ καὶ ὀνομάσθη τοῦτο ὡράριον, ὡς δηλοῦν τὴν ὥραν. 63

Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει τὸ ὡράριον; Τὸ ὡράριον σημαίνει συμβολικῶς τὰς πτέρυγας τῶν ἀγγέλων· διὰ τουτο καὶ ὁ διάκονος, μιμούμενος τὰ Χερουβὶμ καὶ τὰ Σεραφείμ, ἅτινα κατακαλύπτουσι ταῖς πτέρυξι τὰ πρόσωπα αὐτῶν, περιζώννυται τὸ ὡράριον εἰς ἔνδειξιν φόβου καὶ τρόμου καὶ εὐλαβείας, ὅτε παρασκευάζεται ἵνα προσέλθῃ εἰς τὴν μετάληψιν τῶν τιμίων δώρων. 63