ΠΕΡΙ ΕΝΤΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΛΑΧΙΣΤΩΝ

ΠΕΡΙ ΕΝΤΟΛΩΝ ΤΩΝ ΕΛΑΧΙΣΤΩΝ

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἀκούσατε ποῖαι εἶναι αἱ ἐντολαί, τὰς ὁποίας ὁ Δεσπότης τῶν ἁπάντων ὠνόμασεν ἐλαχίστας. Ὅστις, λέγει, ὀργισθῇ ματαίως, δηλαδὴ διὰ σωματικὰς καὶ κοσμικὰς ὑποθέσεις, κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ αὑτοῦ, ἐκεῖνος ἁμαρτάνει καὶ γίνεται ἀξιοκατάκριτος· «πᾶς ὁ ὀργιζόμενος τῷ ἀδελφῷ αὑτοῦ εἰκῇ, ἔνοχος ἔσται τῇ κρίσει» (Ματθ. ε΄, 22). Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 418

Νικηφ. Θεοτόκη.Ὅστις μέν, περιφρονῶν τὴν σωματικὴν κατάστασιν τοῦ ἀδελφοῦ αὑτοῦ, ὀνομάσῃ αὐτὸν ρακένδυτον καὶ ἐνδε-δυμένον μὲ πολύρραφα ἐνδύματα, αὐτὸς κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς κρίσεως θὰ εἶναι ἔνοχος ἐνώπιον τοῦ χοροῦ τῶν ἁγίων· «ὅς δ’ ἄν εἴπῃ τῷ ἀδελφῷ αὑτοῦ ρακά, ἔνοχος ἔσται τῷ συνεδρίῳ»· ὅστις δέ, ὑβρίζων τὴν ψυχικὴν αὐτοῦ διάθεσιν, καλέσῃ αὐτὸν μωρόν,

ἐκεῖνος καταδικάζεται εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρός· «ὅς δ’ ἄν εἴπῃ μωρέ, ἔνοχος ἔσται εἰς τὴν γέενναν τοῦ πυρὸς». Κυριακ. Α-418

Νικηφόρου Θεοτόκη. Πόσας δὲ φορὰς ἡμεῖς καὶ διὰ μικρὰ καὶ εὐτελέστατα πρόσκαιρα πράγματα καὶ ὀργιζόμεθα καὶ ἀγανακτοῦμεν κατὰ τοῦ πλησίον ἡμῶν; πόσας φορὰς σχεδὸν ἀνεπαισθήτως φεύγουν ἐκ τοῦ στόματος ἡμῶν λόγια καταφρονητικὰ καὶ ὑβριστι-κὰ καὶ τῆς σωματικῆς καταστάσεως καὶ τῆς ψυχικῆς διαθέσεως τοῦ πλησίον ἡμῶν, πολὺ καταφρονητικώτερα καὶ ὑβριστικώτερα τοῦ ρακὰ καὶ τοῦ μωρέ; Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 419

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἐάν, λέγει, ὅταν προσφέρῃς τὸ δῶρόν σου εἰς τὸ θυσιατήριον, δηλαδὴ ἐάν, ὅταν προσφέρῃς εἰς τὴν Ἐκκλησίαν ἄρτον ἤ οἶνον ἤ κηροὺς ἤ ἔλαιον ἤ θυμίαμα ἤ ἄλλο τι, ἐνθυμηθῇς ὅτι ἐζημίωσας διὰ μεγάλης ἤ καὶ μικρὰς ζημίας τὸν πλησίον σου, μὴ τολμήσῃς νὰ προσφέρῃς τὸ δῶρόν σου, ἀλλ’ ἄφες αὐτὸ ἐκεῖ ἔμπροσθεν τοῦ θυσιατηρίου καὶ ὕπαγε πρῶτον νὰ συνδιαλλαγῇς καὶ νὰ εἰρηνεύσῃς μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου, ἔπειτα δὲ πρόσφερε εἰς ἐμὲ τὸ δῶρόν σου. Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 419

Νικηφ. Θεοτόκη. «Ἐὰν οὖν προσφέρῃς τὸ δῶρόν σου ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον, κἀκεῖ μνησθῇς ὅτι ὁ ἀδελφός σου ἔχει τι κατὰ σοῦ, ἄφες ἐκεῖ τὸ δῶρόν σου ἔμπροσθεν τοῦ θυσιαστηρίου καὶ ὕπαγε πρῶτον διαλλάγηθι τῷ ἀδελφῷ σου καὶ τότε ἐλθὼν πρόσφερε τὸ δῶρόν σου» (Ματθ. ε΄,23-24). Διατὶ δὲ τοῦτο; Διότι δὲν δέχεται ὁ Θεὸς τὰ δῶρα τῶν μὴ ἀγαπώντων αὐτόν. Κυριακοδρ. Α-419

Νικηφόρου Θεοτόκη. Πόσας δὲ φορὰς αἱ μὲν χεῖρες ἡμῶν βαστάζουν τὰ πρὸς τὸν Θεὸν προσφερόμενα δῶρα, ἡ δὲ καρδία ἡμῶν εἶναι γεμάτη ἔχθραν κατὰ τοῦ πλησίον; πόσας φορὰς προσφέρομεν εἰς τὸ θυσιαστήριον δῶρα ἐξ ἐκείνων, τὰ ὁποῖα ἐκερδήσαμεν βλάψαντες τὸν πλησίον; Πλανῶντες δὲ ἑαυτούς, χαίρομεν πιστεύοντες καὶ ἐλπίζοντες ὅτι τὰ τοιαῦτα δῶρα εἶναι εὐπρόσδεκτα καὶ ἀρεστὰ εἰς τὸν Θεόν. Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 419

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἐὰν ὁ ἀντίδικός σου σὲ σύρῃ εἰς τὸ κριτήριον, νὰ ἀγαπηθῇς, λέγει, μετ’ αὐτοῦ εὐθὺς ἀμέσως εἰς τὴν ὁδὸν τὴν φέρουσαν εἰς τὸ κριτήριον, διὰ νὰ μὴ σὲ παραδώσῃ εἰς τὸν κριτήν, ὁ δὲ κριτὴς προστάξῃ τὸν δοῦλον αὑτοῦ νὰ σὲ κλείσῃ εἰς τὴν φυλακήν, μείνῃς δὲ ἐκεῖ, ἕως ὅτου ἀποδώσῃς τὰ ὑπὸ τοῦ ἀντιδίκου σου ζητούμενα. Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 419

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἀκούεις πῶς καὶ διὰ τῶν εἰς τὴν παροῦσαν ζωὴν ἀνηκόντων πραγμάτων πείθει ἡμᾶς ὁ Θεάνθρωπος νὰ φεύγωμεν τὰ δικαστήρια τὰ ὁποῖα προξενοῦν θυμὸν καὶ μάχην καὶ μῖσος, μένωμεν δὲ στερεοὶ εἰς τὴν ἀγάπην ἀγαπῶντες ὡς τὸν ἑαυτόν μας τὸν πλησίον ἡμῶν; Ἀλλὰ πόσοι εἶναι οἱ ταύτην τὴν ὠφελιμωτάτην νομοθεσίαν φυλάττοντες; πόσοι  οἱ σπεύδοντες νὰ ἀγαπηθῶσι μετὰ τοῦ ἀντιδίου αὐτῶν πρὶν ἤ παρασταθῶσιν εἰς τὰ κριτήρια; Σπάνιοι καὶ πολὺ ὀλίγοι. Κυριακοδρόμιον Α. 419

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ὅστις βλέπει γυναῖκα, σκοπὸν ἔχων νὰ ἐξεγείρῃ εἰς τὴν καρδίαν αὑτοῦ τὴν κακὴν ἐπιθυμίαν, ἐκείνου, λέγει, ἡ ψυχὴ μολύνεται ὑπὸ τοῦ ἁμαρτήματος τῆς μοιχείας. «Πᾶς ὁ βλέπων γυναῖκα πρὸς τὸ ἐπιθυμῆσαι αὐτῆς ἤδη ἐμοίχευσεν αὐτὴν ἐν τῇ καρδίᾳ αὑτοῦ» (Ματθ. ε΄,28). Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 419-420

Νικηφ. Θεοτόκη. Ταῦτα δὲ εἰπὼν ὁ Κύριος ἐνομοθέτησε καὶ τὸν τρόπον διὰ τοῦ ὁποίου φεύγομεν, ἐὰν θέλωμεν, τὴν τοιαύτην βλάβην. Φεῦγε, λέγει, καὶ ἀπόκοψον τὴν συναναστροφὴν τοῦ σκανδαλίζοντός σε προσώπου, κἄν συγγενὲς ὑπάρχῃ εἰς σὲ καὶ οἰκεῖον, κἄν ἀναγκαῖον, ὅσον ὁ δεξιός σου ὀφθαλμὸς καὶ ἡ χείρ σου ἡ δεξιά. «Εἰ δὲ ὁ ὀφθαλμός σου ὁ δεξιὸς σκανδαλίζει σε, ἔξελε αὐτὸν καὶ βάλε ἀπὸ σοῦ· καὶ εἰ ἡ δεξιά σου χεὶρ σκανδαλίζει σε, ἔκκοψον αὐτὴν καὶ βάλε ἀπὸ σοῦ». Κυριακοδρόμιον. Α-420

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἀλλοίμονον εἰς ἡμᾶς! Καὶ ποῖος φυλάττει ταύτην τὴν δεσποτικὴν ἐντολήν, ἡ ὁποία ὄχι μόνον ἐμποδίζει τὴν πρᾶξιν τῆς ἁμαρτίας, ἀλλ’ ἀνασπᾷ ἀπὸ τὰς ρίζας καὶ τὴν αἰτίαν τῆς ρυπαρᾶς ἐπιθυμίας; Ἡμεῖς οἱ ταλαίπωροι ἤ νομίζοντες ὅτι ἡ τοιαύτη σαρκικὴ καὶ ἡδονικὴ ἐπιθυμία δὲν εἶναι ἁμαρτία ἤ θαρροῦντες ὅτι καθηδυνόμεθα μὲν διὰ τῆς σαρκικῆς ἐπιθυμίας, δὲν κατακρημνιζόμεθα δὲ εἰς τὴν πρᾶξιν τῆς ἁμαρτίας, πλανῶμεν ἑαυτοὺς καὶ ἀμελοῦμεν τὴν φυγὴν ἀπὸ τῶν σκανδαλιζόντων προσώπων, πολλάκις δὲ καὶ ἐπίτηδες μετὰ πολλῆς ἐπιμελείας ζητοῦμεν τὴν συναναστροφὴν τούτων. Κυριακοδρόμιον. Α-420

Νικηφόρου Θεοτόκη. Τόσον φανερὰ ἀπηγόρευσεν ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ τὰς ἐπιορκίας καὶ τὰς εὐορκησίας, δηλαδὴ καὶ τοὺς ἀθετουμένους καὶ τοὺς φυλαττομένους ὅρκους καὶ τοὺς διὰ τὸ ψεῦδος καὶ τοὺς διὰ τὴν ἀλήθειαν καὶ τοὺς ἀναφέροντας τοῦ Θεοῦ τὸ ὄνομα καὶ τοὺς εἰς ἄλλα ὀνόματα γινομένους ὅρκους, ὥστε ἀναπολόγητος καθίσταται ὅστις ποιεῖ ὅρκους. «Ἐγὼ δὲ λέγω ἡμῖν μὴ ὀμόσαι ὅλως, μήτε ἐν τῷ οὐρανῷ, ὅτι θρόνος ἐστὶ τοῦ Θεοῦ, μήτε ἐν τῇ γῇ, ὅτι ὑποπόδιόν ἐστι τῶν ποδῶν αὐτοῦ, μήτε εἰς Ἱεροσόλυμα, ὅτι πόλεις ἐστὶ τοῦ μεγάλου βασιλέως, μήτε ἐν τῇ κεφαλῇ σου ὀμόσῃς, ὅτι οὐ δύνασαι μίαν τρίχα λευκὴν ἤ μέλαιναν ποιῆσαι» (Ματθ.ε΄,34-36). Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 420

Νικηφ. Θεοτόκη. Ἡμεῖς δὲ ἐκ κακῆς συνηθείας καὶ ἀπροσεξίας, ὄχι μόνον ὅταν ἀνάγκη βιάζῃ ἀλλὰ καὶ χωρίς τινος ἀνάγκης διὰ μικρότατα καὶ εὐτελέστατα πράγματα ποιοῦμεν πᾶν εἶδος ὅρκου, ὁρκιζόμενοι καὶ εἰς τὰ τέκνα καὶ εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ εἰς τὴν ζωὴν καὶ εἰς τὴν ψυχὴν καὶ εἰς τοὺς ἐν οὐρανῷ ἁγίους καὶ εἰς αὐτὀ τὸ φοβερὸν ὄνομα τοῦ παντοκράτορος Θεοῦ. Σελ. 420-421

Νικηφόρου Θεοτόκη. «Ὅστις ραπίσει σε ἐπὶ τὴν δεξιάν σου σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην» (Αὐτόθι)· ὅστις σὲ σύρει εἰς τὰ δικαστήρια, διὰ νὰ λάβῃ τὸν χιτῶνά σου, «ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱμάτιόν σου»· ὅστις σὲ ἀγγαρεύσῃ, διὰ νὰ περιπατήσῃς μίλιον ἕν μετ’ αὐτοῦ, ὕπαγε δύο· ὅστις ζητεῖ παρὰ σοῦ δάνειον, μὴ ἀποστραφῇς αὐτόν, ἀλλὰ δάνεισον αὐτόν· ἀγάπα τὸν ἐχθρόν σου· εὐλόγει ἐκεῖνον, ὅστις σὲ καταρᾶται· εὐεργέτει ἐκεῖνον ὅστις σὲ μισεῖ· προσεύχου δι’ ἐκείνους, οἵτινες σὲ βλάπτουν καὶ σὲ καταδιώκουν (Αὐτόθι 40-44). «Τὶς σοφὸς καὶ φυλάξει ταῦτα καὶ συνήσει τὰ ἐλέη τοῦ Κυρίου»; (Ψαλμ. ρστ΄, 43). Πόσον ὀλίγοι εἶναι οἱ φρόνιμοι καὶ σοφοί, οἱ ταῦτα φυλάττοντες καὶ ἑπομένως πόσον ὀλίγοι εἶναι οἱ σῳζόμενοι! Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 421

Νικηφ. Θεοτόκη. Τινὲς αὐθάδεις λέγουν, ὅτι ταῦτα εἶναι τόσον δύσκολα, ὥστε, ἐὰν  ἐξ αὐτῶν κρέμαται τοῦ ἀνθρώπου ἡ σωτηρία, οὐδεὶς δύναται νὰ σωθῇ· ἄλλοι δὲ πάλιν ἀναπαύουν τὴν συνείδησιν αὑτῶν συλλογιζόμενοι ὅτι ταῦτα εἶναι συμβουλαὶ καλαὶ καὶ ὠφέλιμοι, τὰς ὁποίας ὅστις μὲν φυλάξῃ γίνεται τέλειος καὶ ἅγιος, ὅστις δὲ ἀθετήσῃ μὲν αὐτάς, φυλάξῃ δὲ τὰς ἐντολὰς τοῦ δεκα-λόγου, καὶ ἄν δὲν φθάσῃ εἰς τὴν τελειότητα καὶ ἁγιωσύνην, ὅμως δὲν κολάζεται, ἀλλ’ ἀπολαμβάνει τῆς σωτηρίας· ἄλλοι δὲ πείθο-νται ὅτι αἱ τούτων παραβάσεις εἶναι μὲν ἁμαρτήματα, πλὴν πολὺ μικρά, τὰ ὁποῖα διὰ τῆς μετανοίας εὔκολα ἐξαλείφονται. σελ. 421

Νικηφ. Θεοτόκη. Καὶ πρὸς μὲν τοὺς πρώτους ἀποκρινόμενοι λέγομεν ὅτι, ὅστις φρονεῖ, καθὼς αὐτοί, ἐκεῖνος θεωρεῖ τὸν Θεὸν ἐπίβουλον τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων, καθότι ἔδωκε προστάγματα δυσκολώτατα, οὕτως ὥστε ἤ οὐδεὶς ἤ πολὺ ὀλίγοι νὰ σωθῶσι· τοῦτο δὲ τὸ φρόνημα εἶναι βλάσφημον. Ποῖα δὲ εἶναι τὰ δυσκολώτατα; Ἡ πραότης; Ἀλλὰ ποῖον δυσκολώτερον; ἡ πραότης, ἡ ὁποία ἡσυχάζει τὴν καρδίαν καὶ εἰρηνεύει τὴν ψυχὴν καὶ διαφυλάττει τὴν ὑγείαν τοῦ σώματος, ἤ ὁ θυμός, ὅστις καὶ τὸ αἷμα ἐκταράττει καὶ τὸν νοῦν σκοτίζει καὶ τὴν ὑγείαν τοῦ σώματος διαφθείρει; Ὅστις εἶναι φρόνιμος, ἐκεῖνος βλέπει καὶ διακρίνει ὅτι ὁ θυμὸς εἶναι πρᾶγμα δυσκολώτερον τῆς πραότητος· τοῦτο δὲ παραγγέλλει ἡ ἐντολή, νὰ διώξῃς τὸν θυμὸν καὶ νὰ φέρῃς εἰς τὴν καρδίαν σου τὴν πραότητα. Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 421

Νικηφ. Θεοτόκη. Ἀποκρινόμενοι δὲ πρὸς τοὺς δευτέρους, λέγομεν ὅτι ὁ Θεάνθρωπος ὄχι συμβουλευτικῶς, ἀλλὰ προστακτικῶς ταῦτα παρήγγειλεν, ἐπειδὴ, ὅτε ἔδωκε τὰς σωτηρίους αὑτοῦ συμβουλάς, τότε εἶπεν· «Ὁ δυνάμενος χωρεῖν χωρίτω» (Ματθ. ιθ΄, 12), καὶ «εἰ θέλεις τέλειος εἶναι, ὕπαγε, πώλησόν σου σου τὰ ὑπάρχοντα καὶ δὸς πτωχοῖς» (Αὐτ. 21)· ὅτε δὲ ταῦτα παρήγγειλε, τότε προστακτικῶς εἶπεν· «Ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν» (Αὐτ. ε΄, 22 καὶ 28). Διὰ τοὺς μὴ πειθομένους εἰς τὰς ἁγίας αὐτοῦ συμβουλὰς οὐδεμίαν τιμωρίαν ἐδιώρισε, διὰ δὲ τοὺς παραβαίνοντας ταῦτα τὰ παραγγέλματα ἐνοχὴν κρίσεως διέταξε καὶ πυρὸς γέενναν. Πῶς λοιπὸν ἡμεῖς λέγομεν ὄτι δὲν εἶναι ἐντολαί, ὅταν αὐτὸς καθαρὼς καὶ ἐκπεφρασμένως ὠνόμασε ταῦτα ἐντολάς, εἰπών· «Ὅς ἐὰν οὖν λύσῃ μίαν τῶν ἐντολῶν τούτων τῶν ἐλαχίστων καὶ διδάξῃ οὕτω τοὺς ἀνθρώπους, ἐλάχιστος κληθήσεται ἐν τῇ Βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν»; (Αὐτ. 19). Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 423

Νικηφ. Θεοτόκη. Ἰδοὺ δὲ καὶ ἡ πρὸς τοὺς τρίτους ἀπόκρισις. Ἀληθῶς ἡ μετάνοια ἐξαλείφει πάσας τὰς ἁμαρτίας, οὐδεμία δὲ ἁμαρτία νικᾷ τὴν ἄπειρον τοῦ Θεοῦ εὐσπλαγχνίαν· «καὶ ἐὰν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φονικοῦν, ὡς χιόνα λευκανῶ· ἐὰν δὲ ὦσιν ὡς κόκκινον, ὡς ἔριον λευκανῶ» (Ἡσ. α΄, 18)· πλὴν μετάνοια χωρὶς ταπεινοφροσύνης καὶ συντριβῆς καρδίας δὲν εἶναι μετάνοια. Ὅστις δὲ στοχάζεται μικρὰ τὰ ἁμαρτήματα αὑτοῦ, ἐκεῖνος οὔτε ταπεινοῦται οὔτε κατανύγεται. Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 424

Νικηφ. Θεοτόκη. Ἔστω, εἶναι μικρά, εἶναι δηλαδὴ ἐκεῖνα τὰ ἁμαρτήματα, περὶ τῶν ὁποίων ὁ ἐπιστήθιος Ἰωάννης εἶπε· «Καὶ ἔστιν ἁμαρτία οὐ πρὸς θάνατον» (Α΄, Ἰωάν. ε΄,17)· τὶ διὰ τοῦτο; ἆρά γε δὲν μέλλομεν νὰ δώσωμεν ἀπολογίαν εἰς τὸν Θεὸν καὶ περὶ τῶν μὴ πρὸς θάνατον ἁμαρτημάτων; ποία ἁμαρτία μικροτέρα τῆς ἀργολογίας; Καὶ ὅμως ὑπὲρ αὐτῆς εἶπεν ὁ Κύριος· «Λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ρῆμα ἀργόν, ὅ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως» (Ματθ. ιβ΄, 36). Κυριακ. Α-424

Νικηφ. Θεοτόκη. Ποῖον λόγον λοιπὸν ἔχεις διὰ νὰ ἀπολογηθῇς κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς κρίσεως, ὅταν ἐρωτηθῇς διὰ τὶ ὠργίσθης ματαίως κατὰ τοῦ πλησίον σου; διὰ τὶ ὕβρισας τὸν ἀδελφόν σου; διὰ τὶ προσφέρεις δῶρα εἰς τὸν Θεὸν πρὶν ἤ συνδιαλλαγῇς μετ’ ἐκείνου, τὸν ὁποῖον ἠδίκησας; διὰ τὶ ἐμίανας τὴν ψυχήν σου διὰ τῶν ρυπαρῶν ἐπιθυμιῶν; διὰ τὶ ἀπέλυσας τὴν γυναῖκά σου παρανόμως; διὰ τὶ ἐποίεις ὅρκους καθ’ ἑκάστην ἡμέραν; διὰ τὶ παρέβης μίαν τῶν ἐντολῶν τῶν ἐλαχίστων; Ἐνώπιον ἐκείνου τοῦ φοβεροῦ Κριτοῦ ἡ πρόφασις δὲν ἔχει τόπον, ἡ μεσιτεία εἶναι ἀργή, τὰ δῶρα οὔτε φαίνονται οὔτε ἀκούονται, ἡ εὐσπλαγχνία παύει·  μόνη ἡ δικαιοσύνη τότε πράττει καὶ ἐνεργεῖ. Κυριακοδρόμιον τομ. Α. 424