ΠΕΡΙ ΠΑΝΤΑΧΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

ΠΕΡΙ ΠΑΝΤΑΧΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ὁ Θεὸς ἄπειρον ἔχων τὴν οὐσίαν εἶναι πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν. «Ποῦ πορευθῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός σου», ἔλεγεν ὁ ἅγιος προφήτης Δαβίδ, «καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου ποῦ φύγω; Ἐὰν ἀναβῶ εἰς τὸν οὐρανόν, σὺ ἐκεῖ εἶ· ἐὰν καταβῶ εἰς τὸν ᾅδην, πάρει· ἐὰν ἀναλάβω τὰς πτέρυγάς μου κατ’ ὄρθρον καὶ κατασκηνώσω εἰς τὰ ἔσχατα τῆς θαλάσσης καὶ γὰρ ἐκεῖ ἡ χείρ σου ὁδηγήσει με καὶ καθέξει με ἡ δεξιά σου» (Ψαλμ. ρλη΄, 7-10). Κυριακοδρόμιον Α-354

Νικηφόρου Θεοτόκη. Τοῦτο τὸ μυστήριον δὲν χωρεῖ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου διὰ τὴν στενότητα αὐτοῦ· σκιωδῶς ὅμως καὶ ἀτελῶς κατανοοῦμεν αὐτό, βλέποντες τὸν ἥλιον καὶ παρατηροῦντες τὸν ἀέρα. Ὁ ἥλιος καὶ ὁ ἀὴρ εἶναι δύο κτίσματα τοῦ Θεοῦ ὑλικά, ὡρισμένου ὄγκου, ἄψυχα· ὅμως ὁ ἥλιος τὴν μὲν ἡμέραν ἐξαπλώνει τὰς ἀκτῖνας αὑτοῦ καὶ φωτίζει ὅλον τὸ ἕν ἡμισφαίριον τῆς γῆς, τὴν δὲ νύκτα ὅλον τὸ ἕτερον ἡμισφαίριον αὐτῆς, βλέπει δὲ ὁ καθεὶς ἐπίσης καὶ τὰς ἀκτῖνας καὶ ὅλον τὸν ἥλιον· ὁ ἀὴρ γεμίζει ὅλην τὴν ἀτμοσφαῖραν καὶ περιλαμβάνει ὅλην τὴν γῆν καὶ εὑρίσκεται εἰς πάντα τὰ μέρη αὐτῆς, δὲν εἶναι δὲ μέρος γῆς οὔτε τόπος εἰς τὸν ὁποῖον δὲν ὑπάρχει ἀήρ. Κυριακοδρόμιον Α-354

Νικηφόρου Θεοτόκη. Βλέπει ὅμως τὴν διαφορὰν τῶν κτισμάτων καὶ τοῦ κτίστου· οὔτε ὁ ἥλιος οὔτε ὁ ἀὴρ εἶναι ὅλος πανταχοῦ οὔτε ὅλος εἰς πᾶν μέρος· ὅπου δὲ εἶναι, ἐκεῖ περιορίζονται· ὁ Θεὸς εἶναι ὅλος εἰς τὸν σύμπαντα κόσμον καὶ ὅλος εἰς πᾶν μέρος τοῦ κόσμου οὐδόλως οὔτε ὑπὸ τοῦ ὅλου κόσμου οὔτε ὑπὸ τῶν μερῶν αὐτοῦ περιλαμβανόμενος. Κυριακοδρόμιον Α-355

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ὁ ἥλιος καὶ ὁ ἀὴρ οὔτε βλέπουν οὔτε ἀκούουν οὔτε διακρίνουν· ὁ Θεὸς βλέπει καὶ τὰ ἀπόκρυφα, ἀκούει καὶ τὰ  μήπω ἐκφωνηθέντα λόγια, διακρίνει καὶ τὰ νοήματα. Ὁ Φίλιππος ὁμιλεῖ μετὰ τοῦ Ναθαναὴλ κατὰ μόνας ὑποκάτω τῆς συκῆς· ὁ Θεός, καὶ πρὶν ἤ ἀνοίξῃ τὸ στόμα αὐτοῦ ὁ Φίλιππος, βλέπει τὸν Ναθαναήλ καὶ ἀκούει τὰ λόγια τοῦ Φιλίππου, «πρὸ τοῦ σε Φίλιππον φωνῆσαι, ὄντα ὑπὸ τὴν συκῆν εἶδόν σε» (Ἰωάν. α΄, 49) καὶ διακρίνει τὴν εὐσέβειαν τοῦ νοὸς καὶ τὴν καθαρότητα τῆς καρδίας τοῦ Ναθαναήλ. «Ἴδε», λέγει, «ἀληθῶς Ἰσραηλίτης, ἐν ᾧ δόλος οὐκ ἔστιν» (Αὐτόθ. 48). Κυριακοδρόμιον Α-355

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἐκ τούτου τὶ μανθάνομεν ἡμεῖς; Ἐκ τούτου ἐγὼ μανθάνω ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἐνώπιόν μου διὰ παντὸς καὶ βλέπει πᾶσαν πρᾶξίν μου καὶ ἀκούει πάντα τὰ λόγιά μου καὶ ζυγοστατεῖ πᾶσαν ἐπιθυμίαν τῆς καρδίας μου καὶ ἐξερευνᾷ πάντα λεπτὸν καὶ ἀπόκρυφον λογισμὸν τοῦ νοός μου. Κυριακοδρόμιον Α-355

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ὁ πατριάρχης Ἰακώβ, ὅταν ἐνόησεν ὅτι ὁ Θεὸς παρεστάθη ἐνώπιον αὐτοῦ, τόσον ἐτρόμαξεν, ὥστε μετὰ φόβου πολλοῦ ἐβόησεν· «Ὡς φοβερὸς ὁ τόπος οὗτος» (Γεν. κη΄, 17). Τὸν Μανωὲ τόσος φόβος καὶ τρόμος περιέλαβεν, ὅτε ἐνόμισεν ὅτι ὁ Θεὸς παρεστάθη ἐνώπιον αὐτοῦ, ὥστε ἀπεφάσισεν ὅτι ἀποθνῄσκει καὶ αὐτὸς καὶ ἡ γυνὴ αὐτοῦ· «θανάτῳ ἀποθανούμεθα», ἔλεγε πρὸς αὐτήν, «ὅτι Θεὸν εἴδομεν» (Κριτ. ιγ΄, 22). Κυριακοδρόμιον Α-355

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ὁ προφήτης Δανιήλ, ὅτε εἶδε τὴν ὀπτασίαν τὴν μεγάλην, ἐξέλιπον αἱ δυνάμεις, εἰπὼν πρὸς αὐτόν· «Μὴ φοβοῦ, Δανιὴλ» (Δαν. ι΄,12), καὶ πάλιν· «Μὴ φοβοῦ ἀνὴρ ἐπιθυμιῶν» (Αὐτόθι 19), ὅμως ἀπὸ τοῦ φόβου αὐτοῦ ἐστράφησαν τὰ ἐντόσθια αὐτοῦ. Κυριακοδρόμιον Α-355

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἐὰν λοιπὸν αὐτοί, ἄνθρωποι ὄντες ἅγιοι καὶ δίκαιοι, τόσον ἐφοβήθησαν, ὅταν ἐσυλλογίσθησαν ὅτι ὁ Θεὸς παρέστη ἐνώπιον αὐτῶν, πόσος καὶ ποῖος φόβος καὶ τρόμος πρέπει νὰ περιλαμβάνῃ τὴν ψυχὴν καὶ τὴν καρδίαν ἐμοῦ τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ὅταν συλλογίζωμαι ὅτι ὁ Θεὸς παρίσταται ἐνώπιόν μου; Ὅστις ἔχει πάντοτε τοῦτον τὸν λογισμὸν εἰς τὸν νοῦν αὑτοῦ, ἐκεῖνος βέβαια οὐδέποτε ἁμαρτάνει, διότι πρῶτον φεύγει ἀφ’ ἡμῶν ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ καὶ ἔπειτα ἁμαρτάνομεν· διὰ τοῦτο ὁ μὲν Προφητάναξ ἔλεγε περὶ τῶν ἁμαρτανόντων· «Οὐκ ἔστι φόβος Θεοῦ ἀπέναντι τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν» (Ψαλμ. ιγ΄, 3), ὁ δὲ ἅγιος λῃστὴς ἤλεγχε τὸν πονηρὸν λῃστήν, λέγων· «Οὐδὲ φοβῇ σὺ τὸν Θεόν;» (Λουκ. κγ΄,40).  Κυριακοδρόμιον Α-355

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ποῖος ποτὲ τολμᾷ νὰ καταφρονήσῃ τοὺς νόμους τοῦ βασιλέως ἤ νὰ πράξῃ μικρὰν ἀταξίαν ἔμπροσθεν τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ; διατὶ καθεὶς ἵσταται ἐνώπιον τοῦ ἐπιγείου βασιλέως μετὰ τοσαύτης συστολῆς, προσοχῆς, εὐταξίας καὶ εὐλαβείας; Τὸ διατὶ εἶναι φανερόν. Διότι φοβεῖται τὴν ὀργὴν καὶ τὴν τιμωρίαν τοῦ παρισταμένου βασιλέως. Κυριακοδρόμιον Α-355

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἐὰν λοιπόν, συλλογιζόμενος τὴν τιμωρίαν τοῦ ἐπιγείου βασιλέως, δὲν τολμᾷς οὔτε μικρὰν ἀταξίαν νὰ πράξῃς ἐνώπιον αὐτοῦ, πόσῳ μᾶλλον, ἐὰν συλλογίζησαι τὴν τιμωρίαν τοῦ ἐπουρανίου Βασιλέως καὶ Θεοῦ, δὲν θὰ τολμήσῃς νὰ πράξῃς τὴν ἀνομίαν καὶ τὴν ἁμαρτίαν ἔμπροσθεν εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτοῦ; Ἡ τιμωρία τοῦ ἐπιγείου βασιλέως κἄν μεγάλη, κἄν βαρυτάτη, κἄν θανατηφόρος, εἶναι ὅμως πρόσκαιρος, παύει, ἔχει τέλος· ἡ δὲ τοῦ ἐπουρανίου βασιλέως τιμωρία ἄλλοτε μὲν εἶναι μόνον πρόσκαιρος, ἄλλοτε δὲ μόνον αἰώνιος καὶ ἄλλοτε πρόσκαιρος ἅμα καὶ αἰώνιος. Κυριακοδρόμιον Α-355-356

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἀλλὰ πρὸς ταῦτα ἀποκρίνεσαι, λέγων· Τὸν μὲν ἐπίγειον βασιλέα ἐγὼ βλέπω ὀφθαλμοφανῶς, τὸν δὲ Βασιλέα τὸν ἐπουράνιον οὐδόλως βλέπω. Πῶς; τὸν Βασιλέα τῆς δόξης, τὸν ποιητὴν τῆς κτίσεως δὲν βλέπεις; Ὅπου καὶ ἄν στραφῇς, ὅπου καὶ ἄν ρίψῃς τὰ βλέμματά σου, ἐκεῖ βλέπεις αὐτόν. τὶ βλέπεις, ὅταν ὑψώσῃς τοὺς ὀφθαλμοὺς ἄνω; Βλέπεις τὸν οὐρανόν, τὸν ἥλιον, τὴν σελήνην, τοὺς πλανήτας, τοὺς ἀστέρας. Τὶ βλέπεις, ὅταν καταβιβάσῃς τοὺς ὀφθαλμούς σου κάτω; Βλέπεις τὴν γῆν, τὴν θάλασσαν, τὸν χόρτον, τὰ δένδρα, τοὺς καρπούς, τὰ ζῶα, τὸν ἄνθρωπον. Ἀλλ’ αὐτά, λέγεις, δὲν εἶναι ὁ Θεός. Ἀληθῶς αὐτὰ δὲν εἶναι ὁ Θεός, ἀλλ’ εἶναι ποιήματα τοῦ Θεοῦ. Καθὼς δὲ βλέπων οἰκίαν, νοεῖς ἐξ ἀνάγκης οἰκοδόμον, βλέπων ὕφασμα νοεῖς ὑφαντουργόν, βλέπων πλοῖον, νοεῖς ναυπηγόν, βλέπων κῆπον, νοεῖς κηπουρόν, βλέπων εἰκόνα, νοεῖς ζωγράφον, οὕτω βλέπων διὰ τῶν αἰσθητῶν ὀφθαλμῶν τὰ ποιήματα, βλέπεις ἐξ ἀνάγκης διὰ τῶν νοερῶν ὀφθαλμῶν σου τὸν τούτων ποιητὴν καὶ δημιουργόν, δηλαδὴ τὸν Θεόν. Κυριακοδρόμιον Α-357

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ἀπὸ κτίσεως κόσμου βλέποντες οἱ ἄνθρωποι τὰ ὁρατὰ κτίσματα, βλέπουν εἰς αὐτὰ τὰς ἀοράτους τοῦ Θεοῦ τελειότητας, βλέπουν τὴν ἀΐδιον αὐτοῦ δύναμιν, βλέπουν τὴν θεότητα αὐτοῦ· διὰ τοῦτο οὐδεμίαν ἔχουν ἀπολογίαν, ὅταν δὲν πιστεύωσιν ὅτι εἶναι Θεὸς καὶ ὅταν λέγωσιν ὅτι δὲν βλέπουν αὐτὸν πανταχοῦ. «Τὰ γὰρ ἀόρατα αὐτοῦ», εἶπεν ὁ πάνσοφος Παῦλος, «ἀπὸ κτίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται, ἥ τε ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις καὶ θειότης, εἰς τὸ εἶναι αὐτοὺς ἀναπολογήτους» (Ρωμ. α΄, 20). Κυριακοδρόμιον Α-357

Νικηφόρ. Θεοτόκη. Ὅταν ταῦτα διὰ παντὸς συλλογιζώμεθα, τότε, καὶ ἄν ὁρμᾷ ἡ θέλησις ἡμῶν πρὸς τὴν ἁμαρτίαν, ἀναχαιτίζουν ὅμως αὐτὴν αἱ φωναὶ τῆς συνειδήσεως. Μή, κράζει αὐτὴ καὶ βοᾷ, μὴ ποιήσῃς τὰ μέλη σου «πόρνης μέλη» (Α΄, Κορινθ. στ΄, 15), διότι ἐκ δεξιῶν σου ἵσταται καὶ βλέπει τὴν αἰσχρουργίαν σου ὁ κρίνων «πόρνους καὶ μοιχοὺς» (Ἑβρ. ιγ΄, 4)· μὴ ἁπλώσῃς τὰς χεῖράς σου εἰς τὴν ἀδικίαν, διότι ἐκ δεξιῶν σου ἵσταται καὶ σὲ βλέπει ὁ δίκαιος Κριτὴς ὁ ἀποπέμπων τοὺς ἐργάτας τῆς ἀδικίας, ὅπου «ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων» (Λουκ. ιγ΄, 28). Κυριακοδρόμιον Α-358

Νικηφόρου Θεοτόκη. Μὴ πράξῃς τὴν ἁμαρτίαν, διότι ἔμπροσθέν σου ἵσταται καὶ σὲ βλέπει ὁ μισῶν «πάντας τοὺς ἐργαζομένους τὴν ἀνομίαν» (Ψαλμ. ε΄, 6)· μὴ ἀνοίξῃς τὸ στόμα σου καὶ ἐκφέρῃς βλασφημίαν ἤ ψεῦδος ἤ συκοφαντίαν ἤ κατάκρισιν, διότι ἔμπρο-σθέν σου ἵσταται καὶ ἀκούει ὁ κρίνων καὶ κολάζων πάντας τοὺς ἀθυροστόμους (Ἀποκάλ. ιστ΄,10)· μὴ προσηλώσῃς τὸν νοῦν σου εἰς λογισμοὺς πονηρίας, διότι βλέπει αὐτοὺς ὁ παντεπόπτης, ὁ ἔμπροσθέν σου ἱστάμενος, ὁ ἐρευνῶν καρδίας καὶ νεφροὺς (Ἱερεμ. ιζ΄,10), καὶ ἀριθμῶν τὰς τρίχας τῆς κεφαλῆς ἡμῶν (Ματθ. ι΄, 30). Κυριακοδρόμιον Α-358

Νικηφόρου Θεοτόκη. Ὅταν λοιπὸν νηστεύῃς ἤ προσεύχησαι ἤ προστατεύῃς τὸν ὀρφανὸν ἤ ἐλεῇς τὴν χῆραν, συλλογίζεσαι δὲ ὅτι αὐτὸς ὁ Κύριος καὶ Δεσπότης καὶ Θεός σου εἶναι παρὼν καὶ βλέπει καὶ τῆς νηστείας σου τὸν κόπον καὶ τῆς προσευχῆς σου τὴν προσοχὴν καὶ τῆς ἀγρυπνίας σου τὴν στενοχωρίαν καὶ τῆς ἐλεημοσύνης σου τὴν προθυμάν, ὅταν, λέγω, πράττῃς τὸ καλὸν ἔργον καὶ πιστεύῃς ὅτι ὁ Θεὸς παρὼν βλέπει καὶ τὴν διάθεσιν τῆς καρδίας σου καὶ τὴν εὐλάβειαν τῆς ψυχῆς σου καὶ γράφει αὐτὰ μετὰ πασῶν τῶν περιστάσεων αὐτῶν εἰς ἐκεῖνα τὰ βιβλία, τὰ ὁποῖα ἀναγινώσκονται κατὰ τὴν ἡμέραν τῆς ἀνταποδόσεως, τότε, ἐπειδὴ εἶσαι πληροφορημένος ὅτι ἐκχέει ἐπὶ σὲ ὁ Θεὸς τὸ ἔλεος καὶ τὴν χάριν αὑτοῦ, πολὺ πρόθυμος γίνεσαι εἰς τῆς ἀρετῆς τὴν ἐργασίαν, τότε μετὰ μεγάλης ἐπιμελείας προσφέρεις ὑπὲρ αὐτῆς τοὺς ἱδρῶτάς συ, τότε ἀφιερώνεις εἰς αὐτὴν ὅλον τὸν πόθον σου καὶ στηρίζεις ἐπ’ αὐτὴν τὴν ψυχὴν καὶ τὴν καρδίαν σου. Κυριακοδρόμιον Α-359

Νικηφόρου Θεοτόκη. Μηδὲν πράξῃς, μηδὲν ἐπιθυμήσῃς, ἐὰν μὴ πρῶτον στοχασθῇς ὅτι ὁ Θεὸς παρίσταται ἐνώπιόν σου καὶ βλέπει πάντα τὰ κινήματά σου· ἐὰν τοῦτο πράττῃς, φεύγεις πᾶσαν ἁμαρτίαν καὶ πρόθυμος γίνεσαι εἰς πᾶσαν ἀρετήν. Εἰς τοὺς κινδύνους, εἰς τὰς θλίψεις, εἰς τὰς συμφοράς, εἰς τὰς ἀνάγκας, εἰς πᾶσάν σου περίστασιν ἐνθυμήθητι ὅτι ὁ Θεὸς εἶναι ἐκ δεξιῶν σου καὶ βλέπει τὰς περιστάσεις σου· ἐὰν τοῦτο πράττῃς, ἔχει παντὸς πάθους σου ταχινὴν παρηγορίαν καὶ βεβαίαν ἀπαλλαγήν· «Ἐμνήσθην τοῦ Θεοῦ καὶ ηὐφράνθην» (Ψαλμ. οστ΄,4). Κυριακοδρόμιον Α-360

Ἐν τῷ Γεροντικῷ. Ἕνας ἄλλος Γέρων εἶπεν· εἶναι περίεργον καὶ ἀξιοθαύμαστον πῶς τὰς μὲν εὐχὰς τὰς ἀναπέμπομεν, ὡς νὰ εἶναι ὁ Θεὸς παρὼν καὶ νὰ ἀκούῃ ὅσα λέγομεν, ἐνῷ τὰς ἁμαρτίας τὰς διαπράττομεν τόσον ἀδιάντροπα καὶ ἄφοβα, ὡς νὰ εἶναι ἀπὼν ὁ Θεὸς καὶ νὰ μὴ βλέπῃ οὔτε τὰ ἔργα μας οὔτε καὶ ἡμᾶς. Εὐεργετινός Δ-212