ΠΕΡΙ ΠΑΘΩΝ (ΟΡΙΣΜΟΙ)

ΠΕΡΙ ΠΑΘΩΝ (ΟΡΙΣΜΟΙ)

Κλήμεντος Ἀλεξανδρέως. Πάθος ἐστὶ πλεονάζουσα ὁρμή, ἢ ὑπερτείνουσα τὰ κατὰ τὸν λόγον μέτρα, ἢ ὁρμὴ ἐκφερομένη, καὶ ἀπειθὴς λόγῳ· παρὰ φύσιν οὖν κινήσει ψυχῆς κατὰ τὴν πρὸς τὸν λόγον ἀπείθειαν τὰ πάθη. Ἀγ.Νεκταρίου Το Γνώθι σ’αὐτὸν 224

Ἀγ.Ἰωάν.Δαμασκηνοῦ. Ἡ λέξις πάθος χρησιμοποιεῖται μὲ διαφόρους σημασίας· ὀνομάζεται δηλαδὴ πάθος καὶ τὸ σωματικόν, ὅπως αἱ ἀσθένειαι καὶ αἱ πληγαί· ὀνομάζεται ἐπίσης πάθος καὶ τὸ ψυχικόν, δηλαδὴ ἡ ἐπιθυμία καὶ ὁ θυμός. Κοινῶς καὶ γενικῶς πάθος ζώου εἶναι αὐτὸ τὸ ὁποῖον ἔχει ἐπακόλουθον τὴν ἡδονὴν καὶ τὴν λύπην· ἡ λύπη δηλαδὴ εἶναι ἐπακόλουθον τοῦ πάθους καὶ δὲν εἶναι ἡ λύπη τὸ ἴδιον τὸ πάθος· διότι αὐτὰ ποὺ δὲν ἔχουν αἴσθησιν, ὅταν πάσχουν, δὲν πονοῦν. Λοιπὸν  δὲν εἶναι πόνος τὸ πάθος, ἀλλὰ ἡ ἀντίληψις τοῦ πάθους. Πρέπει ἐπίσης νὰ εἶναι αὐτὸ ἀξιόλογον, δηλαδὴ ἰσχυρόν, διὰ νὰ γίνῃ ἀντιληπτόν. ΕΠΕ 1,236

Ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ. Ὁ ὁρισμὸς δὲ τῶν ψυχικῶν παθῶν εἶναι ὁ ἑξῆς : πάθος εἶναι αἰσθητὴ κίνησις τῆς ἐπιθυμητικῆς δυνάμεως τῆς ψυχῆς διὰ νὰ φαντασθῶμεν κάτι καλὸν ἢ κακόν. Καὶ κατ’ ἄλλον τρόπον πάθος εἶναι ἄλογος κίνησις τῆς ψυχῆς διὰ τὴν κατανόησιν τοῦ καλοῦ ἢ τοῦ κακοῦ. Ἡ κατανόησις λοιπὸν τοῦ καλοῦ διεγείρει τὴν ἐπιθυμίαν, ἐνῷ ἡ κατανόησις τοῦ κακοῦ τὸν θυμόν. Ἔργα Ἀγ.Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ ΕΠΕ 1,235

Ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ. Τὸ γενικὸν πάλιν πάθος, δηλαδὴ τὸ κοινόν, ὁρίζεται ἔτσι· πάθος εἶναι κίνησις ποὺ προκαλεῖται εἰς κάποιον ἀπὸ ἄλλον. Ἐνέργεια πάλιν εἶναι κίνησις δραστική· καὶ δραστικὸν ὀνομάζεται αὐτὸ ποὺ κινεῖται ἀπὸ μόνον του. Ἔτσι καὶ ὁ θυμὸς εἶναι βέβαια ἐνέργεια τοῦ θυμοειδοῦς τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ εἶναι πάθος τῶν ἄλλων δύο μερῶν τῆς ψυχῆς καὶ ἐπὶ πλέον ὁλοκλήρου τοῦ σώματος, ὅταν ὁδηγῆται μὲ βίαν εἰς τὰς πράξεις ἐξ αἰτίας τοῦ θυμοῦ· δηλαδὴ ἐπροξενήθη ἡ κίνησις εἰς κάποιον ἀπὸ ἄλλον, γεγονὸς ποὺ ὀνομάζεται πάθος. Ἔργα Ἀγ.Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ ΕΠΕ 1,237

Ἀγ.Ἰωάν.Δαμασκηνοῦ. Καὶ κατ’ ἄλλον τρόπον ἡ ἐνέργεια ὀνομάζεται πάθος, ἐνέργεια δηλαδὴ εἶναι φυσικὴ κίνησις, ἐνῷ πάθος εἶναι ἀφύσικος κίνησις. Σύμφωνα λοιπὸν μὲ αὐτὰ ἡ ἐνέργεια ὀνομάζεται πάθος, ὅταν τίθεται εἰς ἀφύσικον κίνησιν, εἴτε ἐξ αἰτίας τοῦ ἰδίου τοῦ ἀνθρώπου, εἴτε ἐξ αἰτίας ἄλλου. Ἑπομένως ἡ σφυγμικὴ κίνησις τῆς καρδίας, ἐπειδὴ εἶναι φυσικὴ κίνησις, εἶναι ἐνέργεια, ἐνῷ ἡ τρομώδης κίνησις, ἐπειδὴ εἶναι ἀκανόνιστος καὶ ἀφύσικος, εἶναι πάθος καὶ ὄχι ἐνέργεια. Ἀγ.Ἰ. Δαμασκ. ΕΠΕ 1,237

Ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ. Δὲν ὀνομάζεται ὅμως κάθε κίνησις τοῦ παθητικοῦ τῆς ψυχῆς πάθος, ἀλλὰ αἱ ἰσχυρότεραι καὶ αὐταὶ ποὺ γίνονται ἀντιληπταί· διότι αἱ μικραὶ καὶ ἀνεπαίσθητοι κινήσεις δὲν εἶναι ἀκόμη πάθη· πρέπει δηλαδὴ νὰ ἔχῃ τὸ πάθος καὶ σημαντικὸν μέγεθος· δι’ αὐτὸ προστίθεται εἰς τὸν ὁρισμὸν τοῦ πάθους ἡ ἔκφρασις «κίνησις αἰσθητή»· διότι αἱ μικραὶ κινήσεις, ἐπειδὴ διαφεύγουν τὴν αἴσθησίν μας, δὲν δημιουργοῦν τὸ πάθος. Ἔργα Ἀγ.Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ ΕΠΕ 1,237