PAGES

ΠΕΡΙ ΙΕΡΩΝ ΣΥΜΒΟΛΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ

ΠΕΡΙ ΙΕΡΩΝ ΣΥΜΒΟΛΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ
Ὀρθ.Λειτουργική. Ποῖά τινα εἰσι τὰ ἐν τῷ ναῷ μεταχειριζόμενα συμβολικὰ αντικείμενα; Αντικείμενα μεταχειριζόμενα ἐν ἑκάστῳ χριστιανικω ναῷ, εἴτε πρὸς ἐξωτερικὸν καὶ ἐσωτερικὸν αὐτοῦ κόσμον καὶ καλλωπισμόν, εἴτε εἰς διαφόρους ἐκκλησιαστικὰς τελετάς, καὶ ἔχοντα ἐνταυτῷ συμβολικὴν τινα ἔννοιαν καὶ σημασίαν, εἰσὶ ταῦτα· 1)ὁ σταυρός· 2) αἱ εἰκόνες· 3) ὁ ἐπιτάφιος· 4)τὰ ριπίδια ἢ ἑξαπτέρυγα· 5) τὸ ἔλαιον, αἱ λυχνίαι, οἱ πολυέλαιοι· 6) ὁ κηρός, τὰ κηροπήγια, τὰ κηρία· 7) τὸ θυμίαμα καὶ τὸ θυμιατήριον· 8) τὰ δίπτυχα· 9) ἡ κολυμβήθρα· 10)οἱ στέφανοι· 11) τὰ σήμαντρα καὶ οἱ κώδωνες· 12) τὰ κόλλυβα· 13)ἀρτοκλασία· 14) μυροφόριον ἢ μυροδοχεῖον· 15) ἀναλόγιον ἢ δισκέλιον· 16) ἀετὸς καὶ 17) ἡ προσφορά. Ὀρθ.Λειτουργική. 31

Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται σταυρός; Σταυρὸς ὀνομάζεται τὸ ξύλον ἐκεῖνο, τὸ ὁποῖον, στηριζόμενον εἰς τὴν γῆν, ἐχρησίμευε, κατὰ τοὺς ἀρχαίους χρόνους, ὅπως ἐπ’ αὐτοῦ κρεμῶσι τοὺς μεγαλειτέρους κακούργους. Τὸ εἶδος τῆς τιμωρίας ταύτης καὶ τοῦ θανάτου ἐθεωρεῖτο ὡς τὸ ἀτιμότερον παντὸς ἄλλου, καὶ διὰ τοῦτο δὲν ἐφηρμόζετο συνήθως εἰς ἄλλας τοῦ λαοῦ τάξεις παρὰ μόνον εἰς τοὺς δούλους. Ὀρθ.Λειτουργική. 31
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὑπομιμνήσκει ὁ χριστιανικὸς σταυρὸς καὶ τί σημαίνει; Ὁ χριστιανικὸς σταυρὸς ἰδίᾳ μὲν ὑπομιμνήσκει τὸν σταυρόν, ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἐκρεμάσθη ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων ὁ Σωτὴρ τοῦ κόσμου, ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ἐν γένει δὲ ἐξεικονίζει ὅλα τὰ πάθη, ὅσα ἐκεῖνος ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων καὶ διὰ τὴν σωτηρίαν ἡμῶν ὑπέφερε. Διὰ τοῦτο παρὰ τοῖς χριστιανοῖς ὁ σταυρὸς χρησιμεύει ὡς σύμβολον τῆς σωτηρίας αὐτῶν καὶ τῆς κατὰ τοῦ διαβόλου καὶ τοῦ θανάτου νίκης. 32
Ὀρθ.Λειτουργική. Τίς ἡ χρῆσις τοῦ σταυροῦ ἐν τοῖς χριστιανικοῖς ναοῖς; Ἐπειδή, ὡς εἴρηται, ὁ σταυρὸς εἶναι τὸ καθηγιασμένον ὄργανον τῆς σωτηρίας ἡμῶν, διὰ τοῦτο τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ μεταχειριζόμεθα τοῦτο μὲν ὡς ἐξωτερικὸν κόσμον, ἐμπυγνύντες αὐτὸν ἐφ’ ἑκάστης ἐκκλησίας, ὣς τι τρόπαιον, δι’ οὗ νενίκηται κατὰ κράτος ὁ διάβολος καὶ πάντες οἱ πολέμιοι τῆς ἡμετέρας σωτηρίας, τοῦτο δέ, ὡς τὸ μόνον πολύτιμον κόσμημα παντὸς οἱουδήποτε ἀντικειμένου, χρησιμεύοντος ἐν τοῖς θείοις ναοῖς, τουτέστιν ὅλων τῶν πολυποικίλων ἱερῶν σκευῶν καὶ ἀμφίων. Ὀρθ.Λειτουργική. 32
Ὀρθ.Λειτουργική. Ὁποίαν ἄλλην χρῆσιν ποιούμεθα τοῦ σταυροῦ; Ἐπειδὴ ὁ σταυρός, ὡς καθηγιασμένος διὰ τοῦ θανάτου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἔχει θείαν χάριν καὶ δύναμιν, ὅπως προφυλάττῃ τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ παντὸς κακοῦ, καὶ ἐπειδὴ ὁ διάβολος, ὁ ἐχθρὸς τῆς τοῦ ἀνθρώπου σωτηρίας, πάντοτε καὶ πανταχοῦ ἵστησι κατ’ αὐτοῦ πολυειδεῖς παγίδας, ἀγωνιζόμενος παντοιοτρόπως νὰ παρασύρῃ αὐτὸν εἰς τὴν ἁμαρτίαν, διὰ τοῦτο ἀπὸ τῶν ἀποστολικῶν ἤδη χρόνων ἤρξαντο οἱ χριστιανοὶ διὰ τῆς ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἑνώσεως τῶν τριῶν δακτύλων τῆς δεξιᾶς χειρός, εἰς σύμβολον τῆς ἁγίας Τριάδος, διὰ δὲ τῆς ἑνώσεως τῶν ἑτέρων δύο δακτύλων εἰς σύμβολον τῶν δύο φύσεων τοῦ Κυρίου Ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ νὰ σχηματίζωσιν ἑκάστοτε καὶ ἐφ’ ἑαυτοὺς τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ, ἐπιτιθέντες πρῶτον αὐτοὺς ἐπὶ τοῦ μετώπου πρὸς ἁγιασμὸν τοῦ νοός, ἐφεξῆς καταβιβάζοντες αὐτοὺς ἐπὶ τοῦ στήθους πρὸς ἁγιασμὸν τῆς καρδίας καὶ τελευταῖον φέροντες αὐτοὺς ἀπὸ τοῦ δεξιοῦ ὤμου εἰς τὸν ἀριστερὸν πρὸς ἁγιασμὸν πάσης αὐτῶν πράξεως καὶ ἐνεργείας. Τὸ σημεῖον τοῦτο τοῦ σταυροῦ ὀφείλουσιν οἱ χριστιανοὶ νὰ κάμνωσι πάντοτε καὶ ἐξερχόμενοι καὶ εἰσερχόμενοι εἴς τε τοὺς ναοὺς καὶ εἰς τοὺς οἴκους αὐτῶν, καὶ κατακλινόμενοι, καὶ ἐγειρόμενοι, καὶ ἐνδυόμενοι, καὶ εἰς τράπεζαν καθήμενοι καὶ μετὰ τὴν τράπεζαν καὶ πρὸ πάσης οἱασδήποτε αὐτῶν προσευχῆς, ἐπειχειρήσεως καὶ ἱερᾶς τελετῆς, καθαγιάζοντες τοιουτοτρόπως πᾶσαν αὐτῶν ἐνέργειαν καὶ πᾶν ἔργον, καὶ τὴν θείαν ἐπὶ τούτῳ ἀντίληψιν καὶ προστασίαν ἐπικαλούμενοι. Διὰ τοῦτο τὸ σημεῖον τοῦ σταυροῦ ἐτίθετο προσέτι ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων καὶ ἐπὶ ἐπισήμων πολιτικῶν τε καὶ ἐκκλησιαστικῶν ἐγγράφων, χρησιμεῦον καὶ ὡς σημεῖον ὑπογραφῆς ἀπαραβίαστον καὶ ἱερὸν διὰ πάντα, μὴ εἰδότα γράμματα. Ὀρθ.Λειτουργική. 32-33
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται εἰκόνες; Εἰκόνες ὀνομάζονται τὰ ἐπὶ σανίδων ἢ λίθων ἢ ἄλλου οἱουδήποτε μετάλλου γεγλυμμένα ἢ ἐλαιογραφημένα ὁμοιώματα τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, τῆς κυρίας θεοτόκου, τῶν ἀπὸ Ἀδὰμ εὐαρεστησάντων τῷ Θεῷ ἁγίων ἀνδρῶν καὶ αἱ παραστάσεις διαφόρων ἐκ τε τῆς Παλαιᾶς καὶ τῆς Καινῆς Διαθήκης σκηνῶν καὶ ἄλλων διαφόρων ἱερῶν ἀντικειμένων. Ὀρθ.Λειτουργική. 33
Ὀρθ.Λειτουργική. Τίς ἡ χρῆσις τῶν εἰκόνων καὶ ἡ σημασία αὐτῶν; Ἔκπαλαι αἱ εἰκόνες ἐχρησίμευον ὄχι μόνον πρὸς ἐσωτερικὴν μεγαλοπρέπειαν καὶ κόσμον παντὸς χριστιανικοῦ ναοῦ καὶ οἴκου, ἀλλά, ὃ καὶ οὐσιωδέστερον, πρὸς διδασκαλίαν καὶ ἠθικὴν διάπλασιν τῶν Χριστιανῶν· διότι τοιουτοτρόπως ἕκαστος χριστιανὸς ἐμβλέπων εἰς τὴν εἰκόνα τοῦ Σωτῆρος αὐτοῦ, ἀναμιμνήσκεται ἀμέσως τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ ταπείνωσιν τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τὰ πάθη καὶ τὸν σταυρικὸν αὐτοῦ θανατον καὶ οὕτως ἀναγκάζεται νὰ προσκυνήσῃ αὐτόν, εὐχαριστῶν πάντων ἕνεκα, καὶ νὰ ἀναθέσῃ αὐτῷ πᾶσαν τὴν ἐλπίδα τῆς ἑαυτοῦ σωτηρίας. Ἐπίσης, ὅταν ὁ χριστιανὸς ἀποβλέπῃ εἰς τὰς εἰκόνας τῶν λοιπῶν ἁγίων, ἀναπολεῖ ἀμέσς τὸν βίον καὶ τὰς πράξεις αὐτῶν καὶ προσπαθεῖ κατ’ αὐτὰς νὰ μορφώσῃ καὶ αὐτὸς ἑαυτόν. Διὰ τοῦτο καὶ ἡ Ἐκκλησία ἀνέκαθεν ὥρισεν, ἵνα ἀπονέμηται παρὰ τῶν χριστιανῶν πάντοτε εἰς τὰς ἁγίας εἰκόνας τὸ προςῆκον σέβας καὶ ἡ πρέπουσα τιμή. Δὲν ἀποδίδεται δὲ αὕτη βεβαίως εἰς τὴν ἐνώπιον τῶν ὀφθαλμῶν ἡμῶν εἰκόνα, ἀλλὰ μεταβαίνει ἀπὸ τοῦ ὁρωμένου εἰς τὸ πρωτότυπον, ἀπὸ τῆς εἰκόνος εἰς τὸ εἰκονιζόμενον πρόσωπον, τοῦθ’ ὅπερ καὶ διακρινει τὴν προσκύνησιν τῶν ἁγίων εἰκόνων, ἀπὸ τῆς εἰς τὰ εἴδωλα καὶ ἀγάλματα προσφερομένης ὑπὸ τῶν ἐθνικῶν λατρείας. Ὀρθ.Λειτουργική. 33
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται ἐπιτάφιος καὶ τίς ἡ χρῆσις αὐτοῦ; Ἐπιτάφιος ὀνομάζεται ἡ ἐπὶ σινδόνης ἐλαιογραφημένη ἢ χρυσοκεντημένη ἐκείνη εἰκών, ἥτις παριστάνει τὸν Ἰησοῦν Χριστὸν τεθνεῶτα, εἰς ἀνάμνησιν τῆς ἀπὸ τοῦ σταυροῦ ἀποκαθηλώσεως τοῦ ἀχράντου αὐτοῦ σώματος ὑπὸ τοῦ Ἰωςὴφ καὶ τῆς περιτυλίξεως αὐτοῦ ἐντὸς καθαρᾶς σινδόνος. Τὴν εἰκόνα ταύτην ἡ Ἐκκλησία κατὰ μὲν τὸν ἑσπερινὸν τοῦ ἁγίου καὶ μεγάλου σαββάτου ἐκτίθησιν ἐν τῷ μέσῳ τοῦ ναοῦ εἰς προσκύνησιν τῶν πιστῶν, ἐν δὲ τῷ ὄρθρῳ αὐτοῦ ψάλλεται περὶ αὐτὴν ὑπὸ τοῦ ἱεροῦ κλήρου ἐν βαθυτάτῃ κατανύξει καὶ εὐλαβείᾳ ὁ ἐπιτάφιος ὕμνος. Μετὰ τὴν λειτουργίαν δὲ τοῦ ἁγίου καὶ μεγάλου σαββάτου αἵρεται ἐκ τοῦ μέσου τοῦ ναοῦ καὶ μεταφερομένη κατατίθεται ἐν τῷ ἱερῷ ἐπὶ τῆς ἁγίας τραπέζης. Ὀρθ.Λειτουργική. 34
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται ριπίδια ἢ ἑξαπτέρυγα καὶ τί σημαίνουσι ταῦτα; Ριπίδες, ριπίδια, ἢ ἑξαπτέρυγα κοινῶς, ὀνομάζονται ἤδη αἱ ἐπὶ χρυσοῦ ἢ ἀργύρου ἢ ἄλλου μετάλλου σφαιροειδεῖς εἰκόνες, αἵτινες παριστῶσιν ἑκατέρωθεν γεγλυμμένα τὰ ἑξαπτέρυγα Σεραφείμ. Ἐξεικονίζουσι δὲ ταῦτα καθόλου τὰ οὐράνια τῶν ἁγίων ἀγγέλων τάγματα, τὰ ὁποῖα παρίστανται ἀοράτως συλλειτουργοῦντα μεθ’ ἡμῶν κατὰ τὴν τελετὴν τοῦ μυστηρίου τῆς θείας εὐχαριστίας. Ὀρθ.Λειτουργική. 34
Ὀρθ.Λειτουργική. Τίς ἡ χρῆσις τῶν ριπιδίων ἐν τῇ ἀρχαίᾳ Ἐκκλησίᾳ; Ἐν τῇ ἀρχαίᾳ Ἐκκλησίᾳ· ὅτε τὸ σῶμα τοῦ Κυρίου κατετίθετο ἐπὶ τῆς ἁγίας τραπέζης, τότε ἑκατέρωθεν οἱ λειτουργοῦντες διάκονοι, ἱστάμενοι ἐν ὁμοιώματι τῶν ἀοράτως παρισταμένων ἑξαπτερύγων Σεραφείμ, καὶ κρατοῦντες εἰς τὰς χεῖρας αὐτῶν τὰ ἐκ κατειργασμένου δέρματος ἢ ὀθόνης ἢ πτερπῶν ταὼ κατασκευαζόμενα τότε ταῦτα ριπίδια, ἐπέσειον αὐτὰ μετὰ φόβου καὶ εὐλαβείας ἐπὶ τῶν φρικτῶν μυστηρίων, τοῦτο μὲν παρακωλύοντες τὴν ἐν αὐτοῖς τυχὸν προσέγγισιν οἱουδήποτε πετομένου ἐντόμου, τοῦτο δὲ καλύπτοντες τὰ τίμια δῶρα ἀπὸ παντὸς ἀνιέρου ὀφθαλμοῦ. Εἰς ἀνάμνησιν τούτου ὁ διάκονος ἤδη ἐπισείει διὰ τῆς δεξιᾶς αὐτοῦ χειρὸς ἐν ὡρισμένῳ καιρῷ ἐπὶ τῶν τιμίων δώρων τὸν ἀέρα τετυλιγμένου μετὰ τῶν λοιπῶν καλυμμάτων. Ὀρθ.Λειτουργική. 34-35
Ὀρθ.Λειτουργική. Εἰς τί μεταχειρίζονται ἤδη τὰ ἑξαπτέρυγα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ; Τὰ ἐκ ετάλλου κατασκευαζόμενα ἤδη ριπίδια ἢ ἑξαπτέρυγα χρησιμεύουσιν, ἵνα κατὰ τὰς μεγάλας καὶ ἐπισήμους ἰδίως τῆς Ἐκκλησίας τελτεὰς καὶ πανηγύρεις, λειτουργοῦντος μάλιστα τοῦ ἀρχιερέως, κρατούμενα ὑπὸ τῶν ἀναγνωστῶν ἐπὶ ράβδων ὑψωμένα, προπορεύωνται ἑκατέρωθεν τοῦ τιμίου σταυροῦ ἑκάστοτε κατὰ τε τὴν μικρὰν καὶ τὴν μεγάλην εἴσοδον τῆς θείας λειτουργίας καθὼς προσέτι καὶ εἰς τὰς κηδείας καὶ ἄλλας διαφόρους ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας γινομένας συνήθως λιτανείας οἷόν τινα τρόπαια καὶ σύμβολα τῆς νίκης ἡμῶν κατὰ τοῦ διαβόλου. Ὀρθ.Λειτουργική. 35
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται λυχνίαι; Ἕκαστος ναὸς καὶ εἰς τὰ τρία αὐτοῦ μέρη, ἤτοι καὶ εἰς τὸ ἅγιον βῆμα καὶ εἰς τὸν κυρίως ναὸν καὶ εἰς τὸν πρόναον, ἔχει εἰς διάφορα μέρη καὶ ἐν τῷ μέσῳ καὶ παραπλεύρως τοῦ εἰκονοστασίου καὶ τῶν λοιπῶν τοίχων, ἐνώπιον ἑκάστης ἁγίας εἰκόνος, πολυποίκιλα, πλήρη ἐλαίου, ἀνηρτημένα καὶ ποικιλοτρόπως κεκοσμημένα ἐξ ὑέλου, ἢ ἀργύρου, ἢ χρυσοῦ, ἢ ἄλλου οἱουδήποτε στίλβοντος μετάλλου, δοχεῖα διαφόρου μεγέθους, ἐξ ὧν ἐκπέμπεται ἐν καιρῷ ἑκάστης ἱεροτελεστίας ἄφθονον φῶς, οὐχὶ μόνον φωτίζον, ἀλλὰ καὶ πλουσίως καταλαμπρύνον τὸν οἶκον τοῦτον τῆς προσευχῆς. Τὰ φωτοβόλα ταῦτα δοχεῖα ὀνομάζονται ἐν γένει λυχνίαι ἢ κοινῶς κανδῆλαι ἢ κανδήλια, ἀφ’ οὗ καὶ ὁ ἐπιτετραμμένος ἵνα ταῦτα ἑκάστοτε ἀνάπτῃ καὶ ἐπιτηρῇ ἀποκαλεῖται κανδηλανάπτης. Ὀρθ.Λειτουργική. 35
Ὀρθ.Λειτουργική. Ποσαχῶς διαιροῦνται αἱ λυχνίαι πῶς ἑκάστη τούτων ὀνομάζεται καὶ ὁποίαν σημασίαν ἔχει; Ἑκάστη λυχνία ἔκ τε τῆς θέσεως, ἐν ᾗ εὑρίσκεται κρεμαμένη, καὶ ἐκ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν φώτων, ἅτινα περιέχει, οὐ μόνον ἴδιον ὄνομα φέρει, ἀλλ’ ἔχει συνάμα καὶ ἰδιάζουσάν τινα συμβολικὴν ἔννοιαν καὶ σημασίαν. Οὕτως ἡ ἐν τῷ μέσῳ τοῦ εἰκονοστασίου ἄνωθεν τῆς ὡραίας πύλης, καθὼς καὶ ἡ ἑνώπιον τῆς ἁγίας τραπέζης κρεμαμένη λυχνία, ὀνομάζεται ἀκοίμητος, ὡς φέγγουσα διηνεκῶς, καὶ ἐξεικονίζει συμβολικῶς τὸ φῶς τὸ ἀληθινόν, τὸ φωτίζον πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον, τὸν Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν· αἱ δὲ ἀπὸ τοῦ μέσου τῆς ὀροφῆς τοῦ κυρίως ναοῦ ἐξηρτημέναι κυκλοειδῶς λυχνίαι, καὶ ἡ ἐν μέσῳ αὐτῶν πολύφωτος λυχνία, ἥτις ἰδίᾳ καὶ πολυέλαιος λέγεται, ὀνομάζονται ὅλαι ὁμοῦ δι’ ἑνὸς ὀνόματος χορὸς καὶ ἐξεικονίζουσιν αὐταὶ μὲν τοὺς ἀστέρας, ὁ δὲ ὑπ’ αὐτῶν σχηματιζόμενος κύκλος τὸ στερέωμα· αἱ λυχνίαι, αἱ περιέχουσαι τρία φῶτα, σημαίνουσι τὴν ἁγίαν Τριάδα· αἱ δὲ λυχνίαι, ἐφ’ ὧν ὑπάρχουσιν ἑπτὰ φῶτα, αἱ λεγόμεναι ἑπτάφωτοι, ἐξεικονίζουσι συμβολικῶς τὰ ἑπτὰ μυστήρια καὶ τὰ ἑπτὰ χαρίσματα τοῦ παναγίου Πνεύματος· αἱ ἐκ δώδεκα δὲ φώτων συγκείμεναι λυχνίαι, ἤτοι τὸ δωδεκάφωτον λεγόμενον, παριστάνουσι τοὺς δώδεκα ἀποστόλους, ἡ δὲ ἐν τῷ μέσῳ μείζων καὶ ὑψηλότερον τῶν ἄλλων κειμένη ἐξεικονίζει τὸν θεάνθρωπον αὐτῶν διδάσκαλον καὶ Σωτῆρα Χριστόν· αἱ πλείονα τῶν δώδεκα φώτων περιέχουσαι λυχνίαι ὀνομάζονται ἐν γένει πολυέλαιοι. Ὅλαι δὲ ἀνεξαιρέτως αἱ λυχνίαι, μικραὶ καὶ μεγάλαι, αἱ φωτίζουσαι εἰς διάφορα παντὸς χριστιανικοῦ ναοῦ μέρη, ἐξεικονίζουσιν ἐν γένει συμβολικῶς τοὺς ἐν τῷ στερεώματι τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας λάμποντας φωτοβόλους ἀστέρας, ἤτοι τοὺς χοροὺς τῶν δικαίων, ὁσίων, ἱεραρχῶν καὶ μαρτύρων τῆς χριστιανικῆς πίστεως. Ὀρθ.Λειτουργική. 36
Ὀρθ.Λειτουργική. Διὰ τί μόνον ἡ τοῦ ἐλαίου χρῆσις ἐν ταῖς λυχνίαις τῶν ναῶν ἐπιτρέπεται; Διὰ δύο λόγους· πρῶτον, διότι τὸ ἔλαιον εἶναι σύμβολον τοῦ ἐλέους καὶ τῆς εὐσπλαγχνίας τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ ἀνθρώπινον γένος, δι’ ἧς οὗτος ἀνακουφίζει καὶ θεραπεύει τὰς πληγὰς τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων· καὶ δεύτερον, διότι τὸ ἔλαιον εἶναι ἡ καθαρωτέρα πάσης ἄλλης φωτιστικὴ οὐσία, ἑπομένως καὶ τὸ ἐξ αὐτοῦ ἀναπεμπόμενον φῶς εἶναι τὸ καθαρώτερον καὶ λαμπρότερον, τοῦθ’ ὅπερ ὑποδεικνύει συμβολικῶς, ὅτι καὶ οἱ λογισμοὶ καὶ τὰ ἔργα τῶν χριστιανῶν πρέπει νὰ εἶναι πάντοτε οὕτω καθαρὰ καὶ λάμποντα διὰ τοῦ φωτὸς τῆς ἀρετῆς. Ὀρθ.Λειτουργική. 36-37
Ὀρθ.Λειτουργική. Ὁποίαν σημασίαν ἔχει ὁ κηρὸς ἐν τῇ χρήσει τῆς Ἐκκλησίας; Ὁ κηρὸς καὶ καθ’ ἑαυτὸν καὶ ἐκ τῶν διαφόρων αὐτοῦ ἰδιοτήτων ἔχει ἐν τῇ ἐκκλησιαστικῇ χρήσει ἑπτὰ διαφόρους σημασίας· 1) ὁ κηρός, ὡς μίγμα καθαρώτατον, προσφερόμενος καὶ καιόμενος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, ἐξεικονίζει τὴν ἡμετέραν ψυχικὴν καθαρότητα καὶ τὸ ἄμωμον τῆς ἡμετέρας προσφορᾶς· 2) ὁ κηρὸς, ὡς χρησιμεύων εὐκόλως εἰς σφράγισμα, σημαίνει τὴν σφραγῖδα ἢ τὸν τύπον τοῦ σταυροῦ τοῦ ἐνσφραγιζομένου ἐν ἑκάστῳ χριστιανῷ κατὰ τὴν τελετὴν τοῦ βαπτίσματος καὶ τοῦ χρίσματος· 3) ὁ κηρός, ὡς ἁπαλὸς καὶ εὐλύγιστος, ὑπεμφαίνει τὴν ἡμετέραν ὑπακοὴν καὶ προθυμίαν πρὸς μετάνοιαν μετὰ πᾶσιν οἱανδήποτε ἁμαρτίαν· 4)ὁ κηρός, ὡς συγκείμενος ἐξ εὐωδῶν ἀνθέων, ἐξεικονίζει τὴν χάριν τοῦ Πνεύματος· 5) ὁ κηρός, ὡς ἐκ πολλῶν καὶ ποικίλων ἀνθέων παραγόμενος, σημαίνει τὴν παρ’ ἑκάστου χριστιανοῦ ἀπονεμομένην τῷ Θεῷ λατρείαν· 6) ὁ κηρός, καιόμενος ὑπὸ τοῦ πυρός, ἐξεικονίζει τὴν διὰ τοῦ θείου πυρὸς ἀνακαίνισιν τῆς ἡμετέρας φύσεως, καὶ τελευταῖον 7) ὁ κηρός, φωτιζόμενος ὑπὸ τοῦ πυρὸς καὶ κατέχων φῶς ἐν ἑαυτῷ διηνεκές, ὑπεμφαίνει ὅτι καὶ ἡμεῖς ὀφείλομεν πάντοτε νὰ ἔχωμεν ἐν ἑαυτοῖς τὸ πῦρ τῆς πρὸς τὸν Θεὸν ἀγάπης, ὅπως ἀναπέμπωμεν ἀδιαλείπτως φῶς ἅγιον, ἤτοι ἔργα καλά. Ὀρθ.Λειτουργική. 37
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει τὰ ὑπὸ τῶν χριστιανῶν ἀναπτόμενα ἐν τῷ ναῷ κηρία; Τὰ διαφόρου μεγέθους καὶ πάχους κηρία, τὰ ὁποῖα οἱ χριστιανοὶ συνήθως προσφέρουσι καὶ ἀνάπτουσι ἐν τοῖς ἱεροῖς ναοῖς ἐνώπιον τῶν ἁγίων εἰκόνων καὶ λοιπῶν ἱερῶν τῆς χριστιανικῆς πίστεως ἀντικειμένων, ὑπεμφαίνουσι συμβολικῶς τὸν ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν ζῆλον ὑπὲρ τοῦ οἴκου τοῦ Κυρίου καὶ τὸ σέβας ἡμῶν πρὸς πάντα τὰ ἐν αὐτῷ ἱερὰ καὶ ἅγια· ἡ δὲ ἐκ τῶν κηρίων τούτων ἀναπεμπομένη φλὸς ὑπεμφαίνει τὴν φλόγα τῆς ἐν ἡμῖν ἰσχυρᾶς ἀγάπης πρὸς τὸν Σωτῆρα ἡμῶν Θεόν, ὅστις εἶναι τὸ μόνον ἀληθινὸν φῶς, τὸ φωτίζον πάντα ἄνθρωπον, πιστεύοντα εἰς αὐτόν. Ὀρθ.Λειτουργική. 38
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται κηροπήγια ἢ ἄλλου τινὸς μετάλλου ἑκατέρωθεν τῆς ὡραίας πύλης ἔμπροσθεν τοῦ εἰκονοστασίου ἱστάμενοι δύο, ἔν τισι δε ναοῖς καὶ πλειότεροι ὑποστάται,ἐπὶ τῶν ὁποίων στηρίζεται μία ὑπερμεγέθης καὶ παχεῖα ἐν τῷ μέσῳ λαμπὰς ἐκ κηροῦ, ὀνομάζονται κηροπήγια, καὶ συνήθως μανουάλια· ἐξεικονίζουσι δὲ ταῦτα τὴν στήλην ἐκείνην τοῦ πυρός, ἥτις ἐδείκνυεν νεἰς τοὺς Ἑβραίους τὴν πρὸς τὴν γῆν Χαναὰν φέρουσαν ὁδὸν ἐν καιρῷ τῆς ἐν τῇ ἐρήμῳ περιπλανήσεως αὐτῶν· οὕτω καὶ αἱ λαμπάδες αὗται, ἀναπτόμεναι ἐν καιρῷ πάσης ἱεροτελεστίας καὶ φωτίζουσαι τῆς ἁγίας εἰκόνας ἔμπροσθεν ἡμῶν, καθοδηγοῦσιν ἡμᾶς εἰς τὴν εὐθεῖαν ὁδόν, τουτέστιν εἰς τὴν μίμησιν τῶν ὑπ’ αὐτῶν φωτιζομένων ἁγίων, ἥτις μόνη δύναται νὰ φέρῃ ἀσφαλῶς ἕκατον χριστιανὸν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου εἰς τὴν οὐράνιον βασιλείαν. Ὀρθ.Λειτουργική. 38
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ἡ λαμπὰς ἡ προπορευομένη κατὰ τὴν μικρὰν καὶ μεγάλην εἴσοδον τῆς θείας λειτουργίας, καὶ πῶς αὕτη ὀνομάζεται; Ἡ λαμπὰς αὕτη, κατὰ μὲν τὴν μικρὰν εἴσοδον προπορευομένη τοῦ ἱεροῦ Εὐαγγελίου, ὑπομιμνήσκει τὸ εὐαγγελικὸν φῶς, ὅπερ περιέλαμψε διὰ τῶν ἀποστόλων ἅπασαν τὴν οἰκουμένην, κατὰ δὲ τὴν μεγάλην εἴσοδον, προπορευομένη τῶν τιμίων Δώρων, ἐξεικονίζει τὸν πρόδρομον τοῦ Κυρίου Ἰωάννην, παρασκευάζοντα διὰ τοῦ κηρύγματος τῆς μετανοίας τοὺς ἀνθρώπους εἰς ὑποδοχὴν τοῦ ὄπισθεν αὐτοῦ ἐρχομένου Σωτῆρος τοῦ κόσμου. Ὀνομάζεται δὲ ἡ λαμπὰς αὕτη πριμηκήριον. Ὀρθ.Λειτουργική. 38-39
Ὁρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ἡ ἐνώπιον τοῦ ἐπισκόπου προπορευομένη ἀνημμένη λαμπάς : Ἡ ἐνώπιον τοῦ ἐπισκόπου κρατουμένη καὶ φερομένη λαμπὰς σημαίνει συμβολικῶς 1ον)τὴν λάμψιν τῆς ἐν τῷ ἐπισκόπῳ θείας χάριτος· 2ον)τὸ φῶς τῆς γνώσεως καὶ τῆς διδασκαλίας· 3ον)τὸ φῶς τῶν ἀρετῶν, ὅπερ ὀφείλουσι νὰ ἔχωσιν ἐν ἑαυτοῖς διαλάμπον καὶ ἄσβεστον οἱ ἐπίσκοποι· καὶ 4ον) ὅτι ὁ ἐπίσκοπος ὀφείλει καὶ διὰ τοῦ λόγου καὶ διὰ τῶν ἔργων τοῦ βίου αὐτοῦ νὰ καθοδηγῇ τοὺς πάντας εἰς τὴν ὁδόν, τὴν φέρουσαν εἰς τὴν αἰωνιον ζωήν. Διὸ πάντοτε, ἀφ’ οὗ ὁ ἀρχιερεὺς περιβληθῇ τὴν λειτουργικὴν αὑτοῦ στολήν, οἱ διάκονοι κρατοῦντες τὸ δικήριον καὶ τὸ τρικήριον ἵστανται ἀπέναντι αὐτοῦ καὶ ἐκφωνοῦσι πρὸς αὐτὸν τὰ λόγια ταῦτα τοῦ Σωτῆρος· «Οὕτω λαμψάτω τὸ φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἴδωσιν ὑμῶν τὰ καλὰ ἔργα καὶ δοξάσωσι τὸν Πατέρα ὑμῶν τὸν ἐν τοῖς οὐρανοῖς». Ὁρθ.Λειτουργική. 60
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει τὸ θυμίαμα; Τὸ θυμίαμα, μεταχειριζόμενον ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, ὑπεμφαίνει συμβολικῶς εἰς τοὺς ἐν αὐτῇ προσευχομένους χριστιανοὺς δύο τινά· 1)τὴν ἀγάπην τοῦ πανταχοῦ παρόντος Θεοῦ, ἐπεκτεινομένην ἐπὶ σύμπασαν τὴν ἀνθρωπότητα, καὶ πληροῦσαν σύμπασαν τὴν δημιουργίαν, καθὼς καὶ τὸ θυμίαμα καιόμενον ἐκτείνεται καὶ πληροῖ σύμπαντα τὸν ναόν· 2)τὴν εὐωδίαν τοῦ Πνεύματος, τὴν εὐφραίνουσαν πᾶσαν ψυχὴν ζῶσαν,καθὼς καὶ ἡ εὐωδία τοῦ θυμιάματος εὐφραίνει πάντοτε τοὺς προσευχομένους. Ὀρθ.Λειτουργική. 39
Ὀρθ.Λειτουργική. Τίς ἡ χρῆσις καὶ ἡ σημασία τοῦ θυμιατηρίου; Τὸ θυμιατήριον χρησιμεύει ἐν τῷ ναῷ ὅπως δι’ αὐτοῦ, φέροντος τὸ ἀναγκαῖον πῦρ μετὰ θυμιάματος, οἱ λειτουργοὶ θυμιῶσιν, εἰς τακτὰς καὶ ὡρισμένας κατὰ πᾶσαν ἱεροτελεστίαν περιστάσεις, τὸν θεῖον ναόν, τὰς ἁγίας εἰκόνας, πάντα τὰ ἐν παντὶ ναῷ ἱερὰ ἀντικείμενα καὶ τοὺς χριστιανοὺς· ὑποδεικνύει δὲ ἡ χρῆσις αὕτη τοῦ θυμιάματος εἰς τοὺς πιστούς, ὅτι, καθὼς τὸ θυμίαμα καίεται πάντοτε ἐν τῷ πυρὶ τοῦ θυμιατηρίου καὶ ἀναβαίνει εὐῶδες πρὸς τὰ ἄνω, τοιουτοτρόπως καὶ αἱ προσευχαὶ αὐτῶν πρέπει νὰ θερμαίνωνται καὶ νὰ φλέγωνται ἀδιαλείπτως ὑπὸ τοῦ ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῶν πυρὸς τῆς πρὸς Θεὸν πίστεως, ἐλπίδος καὶ ἀγάπης, καὶ νὰ ἀναβαίνωμεν εὐώδεις καὶ εὐπρόσδεκτοι ἐνώπιον τοῦ θρόνου τῆς θείας μεγαλωσύνης. Ὀρθ.Λειτουργική. 39
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται δίπτυχα καὶ τίς ἡ χρῆσις αὐτῶν; Δίπτυχα ὀνομάζονται δύοπίνακες ἐκ χάρτου ἢ μεμβράνης, εἰς δύο,ὁ εἷς τοῦ ἄλλου, διπλωμένοι, ἐν σχήματι τοιούτῳ, ἐν ᾧ συνήθως παριστάνουσι τὰς πλάκας τοῦ Μωϋσέως. Καὶ ἐπὶ μὲν τοῦ ἑνὸς πίνακος καταγράφονται ὀνόματα ζώντων, ἐπὶ δὲ τοῦ ἑτέρου ὀνόματα τεθνεώτων χριστιανῶν, τὰ ὁποῖα μνημονεύονται ὑπὸ τῶν ἱερέων ἐν καιρῷ τῆς θείας καὶ ἱερᾶς λειτουργίας. Τοιαῦτα δίπτυχα ἦσαν ἐν χρήσει ἐν τῇ χριστιανικῇ Ἐκκλησίᾳ ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων ἤδη χρόνων, καὶ μέχρι τοῦδε ἕκαστος ναὸς ἔχει τοιαῦτα ἐπὶ τῆς ἁγίας προθέσεως, ἐν οἷς ἐγγράφονται τὰ εἰς  μνημόσυνον αἰώνιον τεταγμένα ὀνόματα. Ὀρθ.Λειτουργική. 39-40
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται πολύπτυχα καὶ πῶς ταῦτα διαιροῦνται; Πολύπτυχα ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ὀνομάζονται τὰ πολλὰς πτυχάς, ἤτοι πολλὰ φύλλα ἐκ χάρτου ἢ μεμβράνης, ἐπὶ τὸ αὐτὸ δεδομένα, περιέχοντα βιβλία πρὸς ἐγγραφὴν ἐν αὐτοῖς πολυαρίθμων ὀνομάτων ζώντων τε καὶ τεθνεώτων χριστιανῶν, τὰ ὁποῖα ἐπίσης μνημονεύονται ὑπὸ τῶν λειτουργῶν ἐνώπιον τῆς προθέσεως, κατὰ τὴν προσκομιδήν, καὶ τῆς ἁγίας τραπέζης, κατὰ τὸν ἁγιασμὸν τῶν τιμίων δώρων, καὶ τὰ ὁποῖα κοινῶν ψυχοχάρτια ὑπὸ τῶν χριστιανῶν ἀποκαλοῦνται. Διαιροῦνται δὲ ταῦτα εἰς ἰδιωτικά, τὰ ὁποῖα περιέχουσι τὰ ὀνόματα μιᾶς μόνον οἰκογενείας ἢ μιᾶς συγγενείας, καὶ εἰς συνοδικά, ἐν οἷς ἐγγράφονται ἀδιακρίτως πάντες παντὸς γένους καὶ πάσης τάξεως καὶ καταστάσεως χριστιανοί, ζῶντές τε καὶ τεθνεῶτες. Ὀρθ.Λειτουργική. 40
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται κολυμβήθρα, τίς ἡ χρῆσις αὐτῆς καὶ τί σημαίνει; Κολυμβήθρα ὀνομάζεται ἡ ἐν ἑκάστῳ χριστιανικῷ ναῷ εἴτε ἐκ μαρμάρου, εἴτε ἐκ μετάλλου πρὸς εὐχερῆ μεταφορὰν κατεσκευασμένη μικρὰ καὶ ἑνὸς ὡς ἔγγιστα πήχεως βάθος ἔχουσα δεξαμενή, ἥτις χρησιμεύει, ὅπως ἐν αὐτῇ ἐγχέηται ὕδωρ καὶ βαπτίζωνται οἱ παῖδες τῶν χριστιανῶν. τὸ ἐν τῇ κολυμβήθρᾳ ἐγχεόμενον ὕδωρ, καθαγιαζόμενον, καθαρίζει τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας, ἀναγεννᾷ αὐτὸν καὶ καθίστησι τέκνον Θεοῦ. Διὰ τοῦτο ἡ κολυμβήθρα ὀνομάζεται καὶ πνευματικὴ τῶν χριστιανῶν μήτηρ. Ἐξεικονίζει δὲ ἡ κολυμβήθρα τὸν Ἰορδάνην ποταμόν, ἐν ᾧ ἐβαπτίσθη ὁ Κύριος καὶ Σωτὴρ ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὑπὸ τοῦ βαπτιστοῦ Ἰωάννου. Ὀρθ.Λειτουργική. 40-41
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται στέφανοι καὶ τίς ἡ χρῆσις αὐτῶν; Στέφανοι ἢ στέφανα ὀνομάζονται τὰ ἐκ μετάλλου κατεσκευασμένα κομψῶς δύο κυκλοειδῆ στέφανα, εἰς σχῆμα βασιλικοῦ στέμματος, τὰ ὁποῖα, τελουμένου τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου, ὁ ἱερεὺς ἢ ἀρχιερεὺς τίθησιν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν τοῦ νυμφίου καὶ τῆς νύμφης, ἀντὶ δὲ τοῦ μεταλλικοῦ τούτου στεφάνου πολλαχοῦ ἤδη μεταχειρίζονται σεφάνους ἐκ τεχνητῶν ἀνθέων κίτρου. Διὰ τοῦτο καὶ τὸ μυστήριον τοῦ γάμου συνήθως ὀνομάζεται στεφάνωμα. Ὀρθ.Λειτουργική. 41
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνουν οἱ στέφανοι οὗτοι; Οἱ ἐπὶ τῆς κεφαλῆς τοῦ νυμφίου καὶ τῆς νύμφης τιθέμενοι στέφανοι σημαίνουσι συμβολικῶς τὴν νίκην, ἣν οἱ εἰς γάμου κοινωνίαν συναπτόμενοι διὰ τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς εὐλογίας τῆς Ἐκκλησίας, αἴρουσι κατὰ τῆς σαρκὸς καὶ τοῦ διαβόλου, καὶ διδάσκουσι συνάμα αὐτούς 1) ὅτι οὗτοί εἰσι τοῦ λοιποῦ οἱ ἀρχηγοὶ καὶ ἡ κεφαλὴ τοῦ οἴκου αὐτῶν, καὶ 2) ὅτι καὶ ἐν τῷ μέλλοντι οὗτοι ὀφείλουσι πάντοτε νὰ νικῶσι καὶ νὰ θριαμβεύωσι κατὰ παντὸς πειρασμοῦ, δυναμένου νὰ βεβηλώσῃ τὸν ἱερὸν αὐτῶν σύνδεσμον. Ὀρθ.Λειτουργική. 41
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται σήμαντρα καὶ κώδωνες καὶ τίς ἡ χρῆσις αὐτῶν; Σήμαντρα ὀνομάζονται τὰ ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων τοῦ χριστιανισμοῦ καὶ μέχρι τοῦδε πολλαχοῦ ἔτι ἐν χρήσει τεμάχια ἐκ ξύλου ἢ σιδήρου, ἐπὶ τῶν ὁποίων κρούων ἐπανειλημμένως ὁ κανδηλανάπτης, καθ’ ὡρισμένας τῆς ἡμέρας ὥρας, καλεῖ τοὺς πιστούς, ὅπως συνέλθωσιν ἐν τῷ ναῷ εἰς κοινὴν προσευχήν. Ἀντὶ τῶν σημάντρων εἰς χρόνους ἔτι ἀρχαιοτέρους μετεχειριζοντο εἴς τινα μέρη, καὶ μάλιστα ἐν τοῖς μοναστηρίοις καὶ ταῖς ἐρήμοις, ταῖς ὑπὸ τῶν ἀσκητῶν κατῳκημέναις, σάλπιγγας πρὸς συγκάλεσιν τῶν μοναχῶν ἐν τῇ προσευχῇ, κατὰ μίμησιν τῆς ἰουδαϊκῆς συναγωγῆς. Ἀπὸ τῶν μέσων δὲ τοῦ ἐνάτου αἰῶνος ἤρξατο ἀντὶ σημάντρων καὶ ἐν τῇ ἀνατολικῇ Ἐκκλησίᾳ ἡ χρῆσις κωδώνων, διὰ τῆς κρούσεως τῶν ὁποίων ἤδη πολλαχοῦ προσκαλοῦνται οἱ πιστοὶ εἰς προσευχήν. 41-42
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ὁ ἦχος τῶν σημάντρων καὶ τῶν κωδώνων; Ὁ ἦχος τῶν σημάντρων καὶ τῶν κωδώνων ἐν τοῖς χριστιανικοῖς ναοῖς ἔχει προσέτι καὶ συμβολικὴν σημασίαν· ὑπεμφαίνει δὲ οὗτος 1) τὸ κήρυγμα τῶν προφητῶν καὶ τῶν ἀποστόλων, καὶ 2) τὸν ἦχον ἐκεῖνον τῆς σάλπιγγος τῶν ἀρχαγγέλων, ὅστις θέλει ἀκουσθῇ πρὸ τῆς ἐπὶ γῆς δευτέρας ἐνδόξου τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν παρουσίας. Καθὼς λοιπὸν ἀμφότερα ταῦτα καλοῦσι τὸν ἄνθρωπον πρὸς τὸν Θεόν, οὕτω καὶ ὁ ἦχος τῶν σημάντρων καὶ τῶν κωδώνων προσκαλεῖ αὐτὸν ἐπίσης εἰς τὴν πρὸς τὸν Θεὸν προσευχήν. Ὡς ἐπίσης ὁ ἦχος τῶν κωδώνων συμβολίζει, συναγερμὸν τουτέστιν καθὼς διὰ τῶν σειρήνων ὁ ἄνθρωπος ἐγκαταλείπει κάθε ἐργασίαν, προστρέχων εἰς καταφύγιον οὕτω ὀφείλει καὶ εἰς τὸ ἄκουσμα τῶν κωδώνων νὰ ἐγκαταλείψῃ οἱονδήποτε ἔργον, καταφεύγων εἰς τὴν ἐκκλησίαν διὰ προσευχήν. Ὀρθ.Λειτουργική. 42
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται κόλλυβα; Ὅταν ἐνταφιάζωμεν τοὺς κεκοιμημένους ἐν Χριστῷ ἀδελφοὺς ἡμῶν, ἢ ἐπιτελῶμεν μνημόσυνον ἐπ’ αὐτῶν τὴν τρίτην, τὴν ἐνάτην καὶ τὴν τεσσαρακοστὴν ἡμέραν τοῦ θανάτου αὐτῶν, καθὼς προσέτι καὶ εἰς ἄλλας πλὴν τούτων τακτὰς τοῦ ἔτους ἡμέρας, τότε φέρομεν συνήθως ἐν τοῖς ναοῖς, καὶ ἐπὶ τῶν μνημείων τῶν τεθνεώτων, ἐπὶ δίσκου κόκκους σίτου, ἐβρασμένου, κεκαρυκευμένου διὰ ζαχάρεως καὶ ἄλλων τοιούτων ἡδυσμάτων. Ὁ εἰς μνημόσυνον τῶν τεθνεώτων οὕτω προσφερόμενος σῖτος ὀνομάζεται συνήθως κόλλυβα. Ὀρθ.Λειτουργική. 42-43
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνουσι τὰ κόλλυβα; Ὁ μὲν σῖτος σημαίνει, ὅτι ὁ ἀποθανὼν ἀναστηθήσεται καὶ πάλιν ἐκ τοῦ τάφου· διότι καὶ ὁ σῖτος θάπτεται μὲν εἰς τὴν γῆν, ἀλλὰ καὶ μετὰ ταῦτα ἐν τῷ ὡρισμένῳ καιρῷ ἀναφύεται καὶ φέρει καρπόν· διὰ τοῦτο καὶ ὁ Κύριος ἡμῶν τὴν ἀνάστασιν τῶν σωμάτων ἐδήλωσε διὰ τῶν ἑξῆς λόγων· «Ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει». Τὰ δὲ λοιπὰ ἡδύσματα, δι’ ὧν καρυκεύεται ὁ σῖτος, ὑπεμφαίνουσι συμβολικῶς, ὅτι ἡ μετὰ τὴν ἀνάστασιν μέλλουσα ζωὴ ἔσται τοῖς πιστεύουσιν ἡδεῖα καὶ εὐάρεστος καὶ πλήρης μακαριότητος, καὶ οὐχὶ πόνων τε καὶ πικρίας, ὡς ἡ παροῦσα. Ὀρθ.Λειτουργική. 43
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί μετεχειρίζοντο προσέτι ἐν τῇ ἀρχαίᾳ Ἐκκλησίᾳ εἰς μνημόσυνον τῶν τεμνεώτων; Οἱ ἀρχαῖοι χριστιανοὶ συνείθιζον προσέτι νὰ φέρωσιν εἰς τοὺς τ΄φους τῶν τεθνεώτων ἄρτους, κρέας καὶ οἶνον, οὐχὶ πρὸς χορτασμὸν τῶν κεκοιμημένων ψυχῶν, ὡς ἐσυκοφάντουν τοὺς χριστιανοὺς οἱ Μανιχαῖοι, ἀλλὰ πρὸς χορτασμὸν τῶν πτωχῶν καὶ τῶν λειτουργῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἵνα οὗτοι, ἀμέριμνοι ὄντες περὶ τροφῆς εὔχωνται προθύμως ὑπὲρ τῶν ψυχῶν τῶν τεθνεώτων δι’ ὅλης ἐκείνης τῆς ἡμέρας. Τὸ ἱερὸν τοῦτο ἔθιμον τηρεῖται καὶ μέχρι τοῦδε εἰς πολλὰ τῆς ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας μέρη. Ορθ.Λειτ. 43
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται ἀρτοκλασία; Κατὰ τὰς παραμονὰς τῶν μεγάλων ἑορτῶν οἱ ἅγιοι πατέρες ὥρισαν ὅπως, τελευτῶντος τοῦ ὄρθου τῆς ἑορτῆς, τίθηται ἐν τῷ μέσῳ τοῦ ναοῦ τράπεζα μικρά, φέρουσα πέντε ἄρτους, καὶ πέριξ μικράν τινα ποσότητα σίτου, οἴνου καὶ ἐλαίου, τὰ ὁποῖα δι’ ἰδίας τελετῆς καθαγιάζονται ὑπὸ τῶν λειτουργῶν τῆς Ἐκκλησίας· ἐφεξῆς δὲ οἱ ἄρτοι, κλώμενοι εἰς μικρὰ τεμάχια, διανέμονται πρὸς εὐκολίαν εἰς τοῦς ἐκκλησιαζομένους πιστούς. Ἡ ἱερὰ αὕτη τελετὴ ὀνομάζεται ἀρτοκλασία. Ὀρθ.Λειτουργική. 43-44
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί σημαίνει ἀρτοκλασία; Ἡ ἀρτοκλασία ἐξεικονίζει συμβολικῶς τοὺς πέντε ἐκείνους ἄρτους, δι’ ὧν ὁ Κύριος ἐν τῇ ἐρήμῳ ἐχόρτασε πέντε χιλιάδας ἀνδρῶν ἄνευ γυναικῶν καὶ παιδίων. Διὰ τοῦτο καὶ ὁ ἱερεῦς εὔχεται ἐπ’ αὐτῶν εἰς τὸν Κύριον, ὅπως τοὺς ἄρτους τούτους, τὸν σῖτον, τὸν οἶνον καὶ τὸ ἔλαιον, εὐλογήσῃ καὶ πληθύνῃ αὐτά, ὡς τὰ μόνα οὐσιώδη καὶ ἀπαραίτητα πρὸς ἡμετέραν ὕπαρξιν καὶ συντήρησιν ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, ἐφ’ ᾧ καὶ ὁ προφητάναξ Δαβὶδ εὐχαριστεῖ τὸν Ὕψιστον, ὅτι ὁ οἶνος εὐφραίνει τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου, καὶ δέεται τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἐξαγαγεῖν ἄρτον ἐκ τῆς γῆς καὶ τοῦ ἱλαρῦναι πρόσωπον ἐν ἐλαίῳ. Ὀρθ.Λειτουργική. 44
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί λέγεται μυροφόριον καὶ τίς ἡ χρῆσις αὐτοῦ; Μυροφόριον ἢ μυροδοχεῖον ὀνομάζεται μικρὸν ἐξ ἀργύρου ἢ ἄλλης ὕλης κιβώτιον, ἐν ᾧ περιέχεται ἓν δοχεῖον πλῆρες ἁγίου μύρου, ἕτερον δοχεῖον πλῆρες ἐλαίου, ἓν τεμάχιον σπόγγου καὶ μικρὸν ψαλίδιον. Ταῦτα δὲ πάντα μεταχειρίζεται ὁ ἱερεὺς ἐν τῷ μυστηρίῳ τοῦ βαπτίσματος, διὰ μὲν τοῦ ἁγίου μύρου καὶ τοῦ ἐλαίου χρίων τὸ βαπτιζόμενον νήπιον, διὰ δὲ τοῦ σπόγγου ἀπομάττων ἀπ’ αὐτοῦ τὸ ἅγιον μύρον καὶ διὰ τοῦ ψαλιδίου κουρεύων σταυροειδῶς τρίχας ἐκ τῆς κεφαλῆς τοῦ βαπτιζομένου. Ὀρθ.Λειτουργική. 44
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται ἀναλόγιον καὶ τίς ἡ χρῆσις; Μικρὰ τετράγωνος τράπεζα, ἐπὶ τεσσάρων τηριζομένη βάσεων, καὶ δύο ὡς ἔγγιστα πήχεων ὕψος ἔχουσα, τὸ ἄνω δὲ μέρος ἐπικλινὲς πρὸς τὰ ἔμπροσθεν φέρουσα, καὶ διὰ καλύμματος κεκαλυμμένη, ὀνομάζεται κοινῶς ἀναλόγιον. Ὅταν δὲ τοῦτο συμπτύσσηται, τότε ὀνομάζεται δισκέλιον, ὡς ἐκ δύο σκελῶν συγκείμενον, τοῦθ’ ὅπερ εἶναι καὶ ἀρχαιότερον ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ. Χρησιμεύει δὲ τὸ ἀναλόγιον ἢ διασκέλιον ἐν ἑκάστῳ χριστιανικῷ ναῷ, ὅπως τοποθετῆται ἐπ’ αὐτοῦ κατὰ μὲν τὸν ὄρθρον  τῆς Κυριακῆς τὸ ἱερὸν Εὐαγγέλιον, κατὰ δὲ τὰς μεγάλας ἑορτὰς ἡ εἰκὼν τῆς ἑορτῆς εἰς προσκύνησιν τῶν πιστῶν. Ἐνίοτε δὲ προσέτι ἀναγινώσκεται ἀπὸ τοῦ ἀναλογίου ὑπὸ τοῦ διακόνου ἢ τοῦ ἱερέως καὶ τὸ Εὐαγγέλιον. Ὀρθ.Λειτουργική. 44-45
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζονται ἀετοὶ καὶ τίς ἡ χρῆσις αὐτῶν; Ἀετοὶ ὀνομάζονται μικρὰ τεμάχια τάπητος, σφαιρικὸν σχῆμα ἔχοντα, ἐπὶ τῶν ὁποίων ὑπάρχει ἐζωγραφισμένος ἢ κεντημένος εἷς ἀετός, μὲ πτέρυγας ἠνεῳγμένας, οἱονεὶ πετῶν ἄνωθεν τῆς εἰκονιζομένης κάτωθεν αὐτοῦ πόλεως. Οἱ ἀετοὶ οὗτοι χρησιμεύουσιν, ὅπως τίθενται μόνον ὑπὸ τοὺς πόδας τοῦ λειτουργοῦντος ἀρχιερέως, ὅπου αὐτὸς ἵσταται ἱεροπράττων ἢ εὐλογῶν τὸν λαόν· ἀλλ’ ἐν τῇ Ἀνατολῇ κατηργήθη ἤδη ἡ χρῆσις αὕτη τῶν ἀετῶν, παρέμεινε δὲ μόνον μέχρι τοῦδε ἐν Ρωσσίᾳ κατὰ πᾶσαν ἀρχιερατικὴν λειτουργίαν. Παρ’ ἡμῖν δὲ μεταχειρίζονται ἤδη τούτους μόνον ἐν τῇ χειροτονίᾳ ἀρχιερέως, ὁπότε ὁ ὑποψήφιος, πατῶν ἐπὶ τοιούτου ἀετοῦ, ἀπαγγέλλει δημοσίᾳ τὴν ὁμολογίαν τῆς πίστεως. Ὀρθ.Λειτουργική. 45
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί σημάινει ὁ ἀετός; Ὁ ἐν τῷ τάπητι τούτῳ εἰκονιζόμενος ἀετὸς ὑποδεικνύει συμβολικῶς εἰς τὸν ἐπ’ αὐτοῦ πατοῦντα ἀρχιερέα, ὅτι ὀφείλει καὶ αὐτὸς ἀπαραιτήτως, κατὰ τὴν τοῦ ἀετοῦ ἰδιότητα, τοῦ πετᾶν ἀδιαλείπτως εἰς τὰ ὕψη, νὰ ἔχῃ πάντοτε καὶ τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν καὶ τοὺς διαλογισμοὺς αὑτοῦ ἀνυψωμένους πρὸς τὸν οὐρανόν, τὸν ἐν αὐτῷ οἰκοῦντα ὕψιστον Θεὸν καὶ τὴν αἰωνιότητα καὶ νὰ μὴ προσκολλᾶταί ποτε εἰς τὰ ταπεινὰ καὶ πρόσγεια καὶ ἐφήμερα. Ἡ δὲ ὑπὸ τὸν ἀετὸν εἰκονιζομένη πόλις ἐτὶ σύμβολον τοῦ κόσμου, ἢ τῆς ἰδίας αὑτοῦ ἐπισκοπῆς, ὑπὲρ ἧς ὀφείλει, ἀγρύπνως ἐπιβλέπων, νὰ μεριμνᾷ. 45
Ὀρθ.Λειτουργική. Τί ὀνομάζεται προσφορά; Προσφορὰ ὀνομάζεται ὁ ἄρτος, τὸν ὁποῖον ἀπὸ τῶν πρώτων τῆς Ἐκκλησίας χρόνων οἱ χριστιανοί, συνερχόμενοι ἐν τοῖς ἱεροῖς ναοῖς πρὸς προσευχὴν φέρουσα μεθ’ ἑαυτῶν καὶ προσφέρουσιν εἰς τὸν ναὸν πρὸς ἐκτέλεσιν τοῦ μυστηρίου τῆς θείας εὐχαριστίας. Προϊόντος δὲ τοῦ χρόνου, οἱ χριστιανοί, θέλοντες νὰ διακρίνωσι, χάριν εὐλαβείας καὶ σεβασμοῦ πρὸς πᾶν ἱερόν, καὶ τοὺς ἄρτους τούτους, τοὺς πρὸς τὴν ἀναίμακτον θυσίαν καθωρισμένους ἀπὸ τῶν λοιπῶν καὶ ἐν κοινῇ χρήσει ἄρτων, ἤρξαντο πρὸς τοῦτο νὰ κατασκευάζωσιν ὅλως ἰδιάζοντας ἄρτους, οὐ μόνον κατὰ τὴν ποιότητα διαφέροντας τῶν λοιπῶν, ἀλλὰ διακρινομένους προσέτι καὶ διὰ τῆς ἐντυπουμένης ἐπ’ αὐτῶν σφραγῖδος τοῦ σταυροῦ, φέροντος εἰς τὰς τέσσαρας αὐτοῦ γωνίας τὰς λέξεις ταύτας «Ἰησοῦς Χριστὸς νικᾷ». Ὀρθ.Λειτουργική. 46
Ὀρθ.Λειτουργική. Πόθεν ἐλήφθη ἡ τελευταία λέξις νικᾷ; Ἡ τελευταία λέξις νικᾷ ἐλήφθη ἐκ τοῦ ἐν οὐρανῷ φανέντος θαυμασίου ἐκείνου σταυροῦ, τὸν ὁποῖον εἶδεν ὁ μέγας καὶ ἰσαπόστολος βασιλεὺς Κωνσταντῖνος, μετὰ τῆς ἐπιγραφῆς: ἐν τούτῳ νίκα, πρὸ τῆς ἐνδόξου αὑτοῦ κατὰ τοῦ διώκτου καὶ ἐχθροῦ τοῦ χριστιανισμοῦ Μαξεντίου νίκης. Ὀρθ.Λειτουργική. 46

Δεν υπάρχουν σχόλια: